Obrazy z przeszłości – Tychy w pierwszej połowie XX wieku
Gabriela Oleksy
Pokazuje miejsca i obiekty zlokalizowane w centrum wsi, w pobliżu rynku i okolicy, m. in. ulice, domy mieszkalne, sklepy, budynki użyteczności publicznej, obiekty związane z oświatą i życiem kulturalnym. Zwraca uwagę na działające już w XIX wieku browary, fabrykę celulozy, cegielnię, szkołę, dworzec kolejowy i Ochotniczą Straż Pożarną.
Tychy jako gmina wiejska liczyła w 1906 roku ok. 5 000 mieszkańców, a w 1934 roku ok. 9 100. Zajmowała w latach 30. XX wieku obszar 35,45 km² (wraz z przysiółkami Żwaków, Glinka, Suble, Wartogłowiec, Zawiść, Czułów, Mąkołowiec, Zwierzyniec). Znajdowała się w granicach powiatu pszczyńskiego na obszarze historycznej ziemi pszczyńskiej. Sąsiadowała z gminami: Wilkowyje, Paprocany, Urbanowice i Jaroszowice, a od północy poprzez lasy z górniczymi koloniami Kostuchną i Murckami.
Ekspozycja przybliża obraz Tychów z początku XX wieku. Na terenie wsi działały dwa browary, cegielnia, fabryka celulozy, dworzec kolejowy i szkoła. Władze gminy dbały o bezpieczeństwo mieszkańców, bezpieczeństwo pożarowe oraz o zdrowie publiczne. Wybudowano w tym czasie gmach Urzędu Gminy. W latach 20. i 30. XX wieku nastąpił rozwój gospodarczy, wieś zelektryfikowano, wzniesiono budynek Ochotniczej Straży Pożarnej, rozbudowano gmachy użyteczności publicznej: szpital, sierociniec, szkołę. Dostosowano i uregulowano w gminie przepisy porządkowe, przeciwpożarowe oraz handlowe w odniesieniu do funkcjonującego targowiska. Wybudowano domy gminne z mieszkaniami komunalnymi, wybrukowano główne ulice, otwarto kompleks obiektów rekreacyjnych i sportowych, m.in. z basenem, boiskiem, strzelnicą i restauracją z salą taneczną. Mieszkankom i mieszkańcom udostępniono park książęcy z kręgielnią, muszlę koncertową i restaurację. Uruchomiono kino.
Fotografie z tego okresu przedstawiają obrazy modernizowanych Tychów, z centrum handlowym u zbiegu ul. Książęcej i ul. Henryka Sienkiewicza oraz z centrum administracyjnym z Urzędem Gminy i główną tyską szkołą.
Okres II wojny światowej zaakcentowany jest w kadrach, na których widzimy opisy obiektów i ulic w języku niemieckim.
Fotografie z lat 50. XX wieku dokumentują fragmenty starej zabudowy miasta, jeszcze w niezmienionej formie. W latach późniejszych wiele budynków wyburzono lub przebudowano. Do dnia dzisiejszego częściowo zachowała się charakterystyczna zabudowa głównych ulic Tadeusza Kościuszki, Henryka Sienkiewicza i ks. Konstantego Damrota, a niektóre budynki użyteczności publicznej istnieją do dzisiaj w nowoczesnej formie ze zmienioną funkcją.
fotografie i pocztówki ze zbiorów: Muzeum Miejskiego w Tychach, Muzeum Tyskich Browarów Książęcych, Biblioteki Śląskiej w Katowicach, parafii pw. św. Marii Magdaleny w Tychach, Szkoły Podstawowej nr 1 w Tychach oraz prywatnych.
przygotowanie: Barbara Kopia
projekt graficzny: Agnieszka Czyżewska
czas trwania: 6.05-30.12.2022
miejsce: Galeria Muzeum Miejskiego w Tychach – Centrum Medyczne Paprocany, ul. gen. Wł. Sikorskiego 101
godziny otwarcia: poniedziałek-piątek: 7.30-20.00
wstęp wolny
fot. Domy jednorodzinne, wielorodzinne przy ul. Bibliotecznej i ul. H. Sienkiewicza, lata 50. XX wieku, fot. Zygmunt Kubski, ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach
Aktualności powiązane
Stella – niezaistniałe osiedle przyszłości
Galeria Jednego Ujęcia
Stanisław Mazuś. Mniej znany
Obrazy z przeszłości – Tychy w pierwszej połowie XX wieku
Wydarzenia towarzyszące
Nic nie znaleziono.
Wystawa czasowa „Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony”
Gabriela Oleksy
Barbara Kubska skupia uwagę na człowieku, patrzy na miasto jak na dom, nie tylko jak na projekt urbanistyczno-architektoniczny. Wybiera fotografie, z którymi twórczość Zygmunta Kubskiego nie jest kojarzona – nie mają znamion dokumentacji technicznej. Nie tyle przedstawia obrazy, co sposób patrzenia na nie.
Barbara Kubska (1986) – artystka wizualna, posługująca się w swoich projektach artystycznych głównie fotografią, instalacją oraz obiektami. Absolwentka i wykładowczyni Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Obroniła dyplom w Pracowni Grafiki Książki oraz Pracowni Fotografii (2011). Członkini Fundacji Kultura Obrazu, działającej na rzecz rozwoju i promocji fotografii. Absolwentka programu „Migawki” prowadzonego przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” w Warszawie. Współpracuje z Muzeum Miejskim w Tychach od 2016 roku, kiedy zrealizowała wystawę oraz książkę wchodzące w dialog z fotografiami Stanisława Gadomskiego. Jej zainteresowania pozostają w kręgu rodzinnych historii – wspomnień i wyobrażeń, których łącznikiem jest często miejsce. W 2020 roku nakładem ASP w Katowicach ukazała się jej książka „Miasto, fotografia, archiwum”, bazująca na fotografiach Zygmunta Kubskiego ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach.
więcej o książce „Miasto, fotografia, archiwum”
Zygmunt Kubski (1921–2008) – fotograf, amator. Wywodził się z majątku ziemskiego Winnica w wielkopolskim Trzemesznie (w czasie wojny zajętym przez wojsko niemieckie, po wojnie rozparcelowanym). Po utracie ziemi przeniósł się do Szczecina, gdzie podjął pracę w Centrali Materiałów Budowlanych. Tam po raz pierwszy zetknął się z budownictwem, tam też poznał Annę Sklepińską (przybyłą spod Lwowa), z którą wziął ślub w 1949 roku. Następnie zatrudnił się w Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego, które w 1954 roku skierowało go do budowy Tychów w ramach powołanego Zjednoczenia Budownictwa Miejskiego – Nowe Tychy. Początkowo pracował jako dyspozytor w ZBM, a na początku lat 60. został kierownikiem Międzyzakładowego Klubu Techniki i Racjonalizacji. Fotografował budujące się miasto – dokumentował etapy budowy miasta, powstawanie osiedli B, C, D, E, F, M, N i O, technologię budowy, m.in. system 540 i W–70, obiekty zaplecza poligonowego, budowlanego, bazę transportową, sprzęt budowlany, miasteczko barakowe oraz zagospodarowanie terenu i nowoczesną architekturę. Rejestrował organizację życia społecznego mieszkańców, wydarzenia i zjawiska kulturalne. Zmarł w Tychach. W zbiorach Muzeum Miejskiego w Tychach zachował się bogaty zbiór jego fotografii z lat 1954–1980.
Tychy (1951) – choć mają długą historię, pełne prawa miejskie otrzymały dopiero w 1951 roku. Po rozpoczętej wówczas rozbudowie miały zapewnić bazę mieszkaniową dla osób zatrudnionych w przemyśle ciężkim i wydobywczym w okolicznych miejscowościach. Pierwsze osiedle, oznaczone literą A, zostało zaprojektowane przez Tadeusza Teodorowicza-Todorowskiego. Kolejne wpisują się w koncepcję generalnych projektantów miasta, Kazimierza Wejcherta i Hanny Adamczewskiej-Wejchert. Plan urbanistyczny opierał się na krzyżu kompozycyjnym: oś północ–południe miała łączyć tereny Parku Północnego z lasem paprocańskim, oś wschód–zachód pokrywała się z przebiegiem wykopu kolei średnicowej. Osiedla reprezentują różne style architektoniczne (od socrealizmu do postmodernizmu), ich nazwy odpowiadają kolejnym literom alfabetu.
Wystawa jest realizowana w ramach Stypendium Marszałka Województwa Śląskiego w dziedzinie kultury.
kuratorki: Barbara Kubska i Ewelina Lasota
identyfikacja wizualna: Katarzyna Wolny-Grządziel
koordynacja produkcji: Dorota Kordys
produkcja: NB Reklama Krystian Banik, RAPPID, Tomasz Lis
konsultacja: Barbara Kopia
program edukacyjny: Anna Kura
promocja: Agnieszka Woszczyńska, Gabriela Oleksy
czas trwania: 14 maja–30 września 2022
miejsce: Stary Magistrat, pl. Wolności 1, Tychy
wstęp wolny
wydarzenia towarzyszące wystawie „Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony”:
„Moje miasto gra w zielone” – warsztaty plastyczne dla każdego (indywidualne i dla grup) „na żądanie” / zapisy (z tygodniowym wyprzedzeniem): 887 450 212 (także SMSem), a.kura@muzeum.tychy.pl
otwarcie wystawy wraz z oprowadzaniem autorskim z Barbarą Kubską i Eweliną Lasotą / 14 maja 2022 (sobota), godz. 19.00
otwarcie wystawy wraz z oprowadzaniem autorskim z Barbarą Kubską i Eweliną Lasotą / 14 maja 2022 (sobota), godz. 21.00
„Moje miasto gra w zielone” – warsztaty plastyczne / 14 maja 2022 (sobota), godz. 18.00–22.00
„Moje miasto gra w zielone” – warsztaty plastyczne / 1 czerwca 2022 (środa), godz. 10.00–14.00
„Moje miasto gra w zielone” – warsztaty plastyczne / 18 czerwca 2022 (sobota), godz. 11.00–13.00
„Moje miasto gra w zielone” – warsztaty plastyczne / 18 czerwca 2022 (sobota), godz. 16.00–18.00
oprowadzanie autorskie z Barbarą Kubską i Eweliną Lasotą / 30 czerwca 2022 (czwartek), godz. 18.00
„Album dla Zygmunta” – cykl warsztatów / 9 lipca 2022 (sobota), godz. 17.00–19.00
oprowadzanie autorskie z tłumaczeniem na język migowy / 28 lipca 2022 (czwartek), godz. 18.00
„Mapy pamięci” – warsztaty plastyczno-wspomnieniowe z tłumaczeniem na język ukraiński / 6 sierpnia 2022 (sobota), godz. 11.00–14.00
„Moje miasto gra w zielone” – warsztaty plastyczne w języku ukraińskim / 11 sierpnia 2022 (czwartek), godz. 18.00–20.00
fot. Córki Anny i Zygmunta Kubskich idą ulicą Elfów; fotografia Zygmunta Kubskiego (ok. 1962) w opracowaniu Barbary Kubskiej (2021)
Aktualności powiązane
Tyska Noc Muzeów 2023
Wystawa czasowa „Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony”
Wydarzenia towarzyszące
Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony
Barbara Kubska – Zygmunt Kubski. Czas nieutracony
Narodziny klubu. 50 lat Górniczego Klubu Sportowego Tychy (1971-2021)
Gabriela Oleksy
Jak powstaje klub sportowy? Nie wystarczy powołać sekcje, wytypować prezesów, skompletować drużyny i zawodników, zapewnić im trenerów i pieniądze. Trzeba jeszcze, a może przede wszystkim, nadać klubowi tożsamość, wpleść go w miejski organizm, w życie miasta i jego mieszkańców. W przypadku Tychów było to o tyle trudniejsze i bardziej skomplikowane, że młode miasto nie miało większych tradycji sportowych i poczucia wspólnoty.
Szykowała się prawdziwa praca od podstaw. Powstaniu w 1971 roku nowego klubu w Tychach sprzyjał ówczesny układ polityczny. To dzięki niemu Górniczy Klub Sportowy Tychy z dnia na dzień pozyskał do swoich drużyn sportowców z sąsiednich miejscowości. Było to kontrowersyjne i ryzykowne posunięcie. Ale tyski eksperyment powiódł się, choć równocześnie zahamował rozwój sportu w Murckach, Wesołej i Lędzinach.
wystawę przygotowali:
tekst: Piotr Zawadzki
przygotowanie fotografii: Barbara Kopia
projekt graficzny: Agnieszka Czyżewska
autorzy i źródła zdjęć:
Bogusław Bromoszcz / „Echo”, Andrzej Czyżewski, Marek Dziekoński, Elżbieta Kałuża, Stanisław Kasperowicz, Zygmunt Kubski, Halina Pindór / „Sport”, Kazimierz Seko, Zygmunt Wieczorek, Wojciech Wikarek
archiwa prywatne Jana Brody, Herberta Hadasika, Rudolfa Justa, Józefa Kiecoka, Jana Marczyka, Franciszka Mikołaja, Józefa Pnioka, Eugeniusza Sojki, Kazimierza Szachnitowskiego, Henryka Tuszyńskiego, Jacka Zająca
zbiory Muzeum Miejskiego w Tychach
czas trwania: 4.05.2021–28.02.2022
miejsce: Galeria Muzeum Miejskiego w Tychach – Centrum Medyczne Paprocany, ul. gen. Wł. Sikorskiego 101
godziny otwarcia: poniedziałek–piątek: 7.30–20.00
wstęp wolny
partner Muzeum:
drukarniaraster.pl
więcej informacji: www.muzeum.tychy.pl
Aktualności powiązane
Tyska Noc Muzeów 2022
Narodziny klubu. 50 lat Górniczego Klubu Sportowego Tychy (1971-2021)
Muzeum Miejskie w Tychach wznawia działalność
Wydarzenia towarzyszące
Stadion Zimowy, jakiego nie znacie
Poznaj Stadion Miejski i Tyską Galerię Sportu
Jak opowiadać o sporcie w muzeum – między kreacją i narracją
Poznaj Stadion Miejski i Tyską Galerię Sportu
Od stadionu do stadionu. Śladami niezwykłego sportu w Tychach
Narodziny klubu. 50 lat Górniczego Klubu Sportowego Tychy (1971–2021)
Ferie 2021: Mój miejski skarb – gra terenowa dla rodziny i przyjaciół
Gabriela Oleksy
W tym roku koncentrujemy się na wspólnych działaniach bazujących na fotografiach. To aktywności nie tylko dla najmłodszych, ale także opiekunów, ponieważ doceniamy rodzinne i międzypokoleniowe więzi.
Co konkretnie przygotowaliśmy❓
Dziś polecamy „Mój miejski skarb” – działanie wciągające nie tylko najmłodszych odkrywców zagadek, ale i pasjonatów najbliżej okolicy, którego efektem będzie własna gra terenowa, nawiązująca do dobrze znanych starszym podchodów czy questów. Zachęcamy do wyjścia w plener oraz spojrzenia inaczej na swoją miejscowość i najbliższą okolicę. To też szansa na symboliczne skrócenie pandemicznego dystansu z bliskimi i przyjaciółmi. Przydadzą się proste i codzienne narzędzia, takie jak smartfon czy aparat fotograficzny.
A więc gotowi do wspólnych miejskich odkryć❓
➡️Szczegółową instrukcję znajdziecie na naszej stronie intenetowej: https://muzeum.tychy.pl/wydarzenie/ferie-2021-moj-miejski-skarb/
Podzielcie się z nami swoimi doświadczeniami i wrażeniami z przygotowywania gry. Pochwalcie się Waszymi miejskimi skarbami, oznaczając nas w mediach społecznościowych: FB @MuzeumMiejskiewTychach / Instagram: @mmtychy lub wysyłając na a.kura@muzeum.tychy.pl.
Aktualności powiązane
Lista zamknięta-zimowe półkolonie dla dzieci z Osiedla Balbina // BO
Ferie zimowe z Teatrem Małym
Ferie 2021: Mój miejski skarb – gra terenowa dla rodziny i przyjaciół
Wydarzenia towarzyszące
Ferie 2021: Kiedyś byłeś w moim wieku – tworzenie rodzinnego archiwum
Gabriela Oleksy
Na te dość nietypowe Ferie 2021 ❄️☃️, Muzeum Miejskie w Tychach przygotowało dwie propozycje niebanalnego spędzenia czasu z najmłodszymi. Koncentrują się na wspólnych działaniach bazujących na fotografiach. Wśród nich aktywność wciągająca nie tylko najmłodszych pasjonatów rodzinnych historii i wspomnień, której efektem będzie zaczyn rodzinnego archiwum.
Dla kogo?
To działanie dla każdego, kto w miarę pewnie czuje się obsługując smartfon czy komputer – zarówno młodszy odkrywca, jak i jego starszy rozmówca, mogą wspierać się wiedzą. Ciekawym doświadczeniem z pewnością okażą się międzypokoleniowe rozmowy, szczególnie tam, gdzie różnica wieku jest znaczna. Sugerowany wiek uczestników to 9+.
Co będzie potrzebne?
telefon/smartfon z funkcją dyktafonu lub możliwością nagrywania wideo
archiwalne fotografie
komputer
pendrive lub płyta CD/DVD lub dysk zewnętrzny
dostęp do Internetu – opcjonalnie
drukarka – opcjonalnie
skaner – opcjonalnie
Młody odkrywco,
wielu z nas na co dzień korzysta z telefonów komórkowych czy smartfonów – robimy zdjęcia, nagrywamy filmy, oglądamy je, korzystamy z Internetu. Czy ten codzienny gadżet mógłby posłużyć do odkrywania rodzinnych historii? Ależ tak! Istnieje spore prawdopodobieństwo, że jesteś dość biegły w jego obsłudze. Poszukaj w dostępnych funkcjach dyktafonu, możesz też skorzystać z funkcji nagrywania wideo. Zaproś do rozmowy członka/członkinię swojej rodziny lub po prostu kogoś bliskiego. Uprzedź go/ją o swoich planach, by mógł/mogła co nieco się przygotować, np. poszukać dawnych zdjęć. Uprzedź, że chcesz nagrać waszą rozmowę.
Usiądźcie wygodnie lub wybierzcie się na spacer i… porozmawiajcie. Zapytaj swojego rozmówcę o czas, kiedy był w Twoim wieku – gdzie wtedy mieszkał, jak spędzał wolne chwile, a może nawet zimowe ferie, co dawało mu radość, a co wiązało się z obawami, co zapadło mu w pamięć z tamtego okresu. Możliwych tematów jest wiele – zależą od Ciebie i tego, czego chciałbyś lub chciałabyś się dowiedzieć. Zapytaj, czy Twój rozmówca ma zdjęcia z tamtego czasu. Poproś, aby Ci je pokazał i by je dla Ciebie opisał. Pozwól również swojemu rozmówcy zadawać pytania – zapewne będzie chciał poznać Twój punkt widzenia i przeżywane przez Ciebie emocje.
Kiedy zakończycie rozmowę, a Ty przerwiesz nagrywanie, razem zgrajcie plik na komputer lub dysk zewnętrzny. Jeżeli będziecie mieli szansę, zapiszcie Waszą rozmowę na płycie czy pendrivie, opiszcie je i dołączcie do rodzinnego archiwum. Jeśli jednak jeszcze go nie ma – głowa do góry! Nic straconego! Wręcz przeciwnie – niech Wasza rozmowa będzie początkiem!
Pamiętaj, że do rozmowy możecie wracać – odtwarzać ją, ale też kontynuować. Możecie dołączyć także fotografie, o których rozmawialiście. Jeśli są zapisane na dysku komputera, spróbujcie je wydrukować, a następnie opiszcie.
Opiekunie,
postaraj się obdarzyć młodego odkrywcę wyrozumiałością i cierpliwością. Pomóż mu zadbać o to, by atmosfera podczas Waszej rozmowy była swobodna – w ten sposób szybko zapomnicie, że jest nagrywana ? Spróbujcie poszukać w Internecie archiwalnych fotografii z miejscowości, w której mieszkałeś w dzieciństwie. Być może uda się Wam nawiązać kontakt z ich właścicielem? Jeśli dorastałeś w Tychach, pomocne mogą okazać się fotograficzne zbiory wirtualnej mapy–archiwum „ABC – Architektura Bliżej Ciebie”: www.abc.tychy.pl.
To działanie to dobra okazja do poznania perspektywy młodego człowieka. Zarówno możliwość zadania Ci ważnych dla niego pytań, jak i odpowiedzi na Twoje, umocni go w przekonaniu o ważności przeżywanych przez niego emocji i doświadczeń, a także o znaczeniu jego historii – od dzieciństwa. Pamiętajcie też, że Wasze nagranie będzie należało tylko do Was i to Wy zdecydujecie, czy udostępnicie je komuś jeszcze. Jeśli będziecie brali taką możliwość pod uwagę, to może ktoś z Waszych bliskich, z którymi nie możecie się spotkać, chętnie posłucha Waszych głosów. Wyobraźcie sobie też, jak wyjątkowym przeżyciem będzie odtworzenie sobie Waszej rozmowy za 5, 10 lub 15 lat! To będzie doświadczenie niczym otwarcie kapsuły czasu, w której zaklęte są Wasze wspomnienia i emocje.
Powodzenia!