Oprócz dużych projektów – jak realizowany właśnie tympanon dla Archikatedry Chrystusa Króla w Katowicach – rodzą się tu liczni „partyzanci” – jak sam je nazywa twórca. I dopiero one pozwalają w pełni dostrzec niewiarygodną wyobraźnię artysty.

To będzie Twoja trzecia wystawa indywidualna w Galerii OBOK, gościsz tam ze swoimi pracami mniej więcej co dekadę. Co pokażesz tym razem? 

Chcę pokazać głównie rzeźby, które powstały od ostatniej wystawy. W 2015 roku pokazywałem w OBOK część zrealizowanych już wtedy modeli tyskich rzeźb, od butów Ryśka Riedla po tors Karolinki. Teraz raczej nie będą to modele, które już gdzieś stoją, bo tych rzeźb w ostatnim okresie pojawiło się mniej. Wystawa Mój kosmos, bo taki dałem jej tytuł, to będzie zbiór rzeczy, które urodziły się po partyzancku.

Po partyzancku? Czyli jak? 

Przy okazji, przy powstawaniu rzeczy dużych. Teraz na przykład robię kolejne fragmenty tympanonu dla katowickiej katedry. Główne postaci są już gotowe: w środku Chrystus, z jednego boku Święty Jacek, z drugiego – Jadwiga Śląska. Teraz powstają grupy, które będą umieszczone po obydwu stronach postaci Chrystusa. I podczas pracy nad tak dużym projektem nagle do głowy wpada pomysł, który jest tak świeży i zaskakujący, że jeśli się go nie urodzi w danym momencie, to już się go nie urodzi w ogóle. Wtedy przerywam na chwilę główną pracę i robię tego „partyzanta”. Powstają szkice, plakaty rzeźbiarskie, czasem niedokończone. Ale ważne, że myśl została uchwycona. Stąd pomysł na tytuł wystawy: Mój kosmos. Bo w kosmosie też tak to działa. Są ogromne galaktyki i gwiazdy, są też maleńkie obiekty, które powstały jakby przy okazji tworzenia się tych wielkich. Te małe czasem wpadają w atmosferę i się w niej się spalają, ale ja zawsze mam nadzieję, że pomysł będzie na tyle solidny, by przetrwać. Ta wystawa to będzie stado takich mniejszych i większych meteorytów, które wpadną w wyobraźnię wszystkich widzów. I zobaczymy, czy się w tej wyobraźni spalą, czy gdzieś osiądą w pamięci.

Bardzo piękna kosmiczna metafora. 

Od dziecka jestem zafascynowany kosmosem, odkąd obejrzałem film E.T. Zawsze miałem nadzieję, że on kiedyś wyląduje też w Polsce, a nie tylko w Stanach. I chyba ciągle trochę na niego czekam.

Powiesz coś więcej o tych „partyzantach”, których szykujesz na wystawę? 

Będą to przede wszystkim plakaty rzeźbiarskie, tak je nazywam. Jest cykl gitar, które przerabiam i dorabiam do nich własną melodię-rzeźbę (gitary pozyskałem z likwidującego się zakładu lutniczego). Będą też inne rzeczy inspirowane muzyką.

Muzyka to także Twoja pasja. 

Tak, to bardzo istotny dla mnie temat. Ważne są dla mnie też portrety, bo zawsze, gdy kogoś portretuję, to ten człowiek staje się moim znajomym. Na początku zna się tę postać jak ikonę w internecie. Wiadomo, że Hendrix wyglądał tak, a Lennon tak. Ale gdy zaczynam rzeźbić tego kogoś, okazuje się, że ta twarz jest znacznie bardziej skomplikowana. Oglądając różne zdjęcia, widzi się różne grymasy, różne nastroje. Poznaje się tego człowieka. Powstaje w wyobraźni cały film o nim i jego życiu, a ja z tego filmu wyciągam jeden kadr. Rzeźba jest tym kadrem.Na wystawie chcę pokazać kilka wersji portretu Kilara, którego na pewnym etapie rzeźbiłem w bardzo realistycznych przedstawieniach, jako popiersie stojące w przestrzeni miejskiej Katowic i Czeladzi. Ale w efekcie, słuchając muzyki Kilara i oglądając go na różnych zdjęciach, oprócz tego oficjalnego wyobrażenia, zobaczyłem jeszcze dodatkowe „Kilary”. I musiałem to wyrzeźbić.

Tych „partyzantów” jest już całkiem sporo. Mam tu w pracowni pomieszczenie, które kiedyś miało być biurem. Miałem tu podejmować gości i robić im kawę. Ale teraz ledwo można tu znaleźć miejsce na stopę. Dokładam tu kolejne pomysły, kolejne rzeźby. To jest moje Toy Story, wierzę, że kiedy stąd wychodzę, to one żyją własnym życiem. Chociaż mają tu coraz mniej humanitarne warunki. Tutaj mam dość drastyczną rzeźbę Rozstrzelanie. To jest rzecz, która wpadła mi do głowy, kiedy zwiedzałem Warszawę. Poczułem, że te kamienie i napisy, upamiętniające miejsca egzekucji, nic do wyobraźni widza nie wnoszą. Jeśli ktoś nie zna języka polskiego, nic mu to nie powie. Dlatego stworzyłem to. Moje postaci zamknięte są w pustej kratce – to skojarzenie z grą planszową…

To kolejna Twoja pasja. 

Zgadza się. Gdy kupuje się nową grę, figurki są w takich właśnie kratkach, z których trzeba je wyciąć. I przyszła mi myśl, że wszyscy ludzie są wycięci z jednej kratki, a jednak mordują się nawzajem. A poza tym ta krata pozwoliła mi lepiej przedstawić upadających ludzi. Jest całe mnóstwo miniatur, niektóre z nich na pewno pokażę na wystawie. Na przykład Newton, taki trochę rysunkowy, zrobiony z drutu. Jabłko zwisające swobodnie w centrum rzeźby jest jednocześnie jego okiem. Albo Don Kichot, błędny rycerz, czy moja wersja króla Kazimierza Wielkiego. Mam też różne motywy religijne w autorskich aranżacjach. Robię sporo rzeźb religijnych i przez cały czas przepracowuję te tematy na dwa różne sposoby. Z jednej strony przedstawiam świętego w pewnym kanonie, zachowując wszystkie atrybuty. A z drugiej – rodzą się przy tym także inne, trochę szalone pomysły. Mam tutaj na przykład Świętego Franciszka. Na obrazach jest on zazwyczaj przedstawiany w momencie, gdy otrzymuje stygmaty. Gdy spojrzymy na to takim naiwnym, dziecięcym okiem, to on w tej sytuacji trochę przypomina marionetkę. Wyzbywa się wolnej woli, oddaje się w pełnym posłuszeństwie. Więc tak go przedstawiłem, jako marionetkę, w surowej, klockowatej drewnianej figurce.

Albo Trójca Święta w formie pionowych totemicznych rzeźb. Uświadomiłem sobie, że nie ma czegoś takiego w historii sztuki. Słowianie, którzy żyli na tych ziemiach, czcili swoje bóstwa i przedstawiali je w formie totemicznej. Gdy zmienili wiarę, nastała zupełnie nowa estetyka i nie ma tego momentu, w którym pogańska estetyka przechodzi stopniowo w chrześcijańską. Nie ma czegoś pośredniego. Postanowiłem więc, że zrobię to brakujące ogniwo.

Dorabiasz brakujące ogniwo w historii sztuki sakralnej. Odważnie. 

Trójcę Świętą przedstawiłem też jako kamerton. Kiedy stukniesz w jeden pręt, wszystkie trzy zaczynają rezonować. To jest zjawisko fizyczne. Ale kamerton ma jedną podstawę, jedno uziemienie. Być może Trójca funkcjonuje w podobny sposób. Cykl anten – także będzie pokazany na wystawie i także ma inspiracje religijne, chociaż nie tylko. Kiedy się patrzy na krzyż ze współczesnej perspektywy, to przypomina on antenę. Przetwarza dla nas jakiś przekaz.

Rozmawiasz czasem o swoich religijno-artystycznych wizjach z osobami duchownymi?

Bywają takie rozmowy i reakcje są różne, w zależności od osoby. Niektórzy są zaskoczeni takim spojrzeniem. Niekiedy słyszę, że to już za bardzo przekracza oficjalny kanon. Ale dla mnie te rzeźby są jak pamiętnik. Widzę świat w pewien sposób i co jakiś czas wypada mi z tego rzeźba. Tak samo jak pisarz, zapisuję swoje myśli i odczucia. Dlatego pojawiają się różne motywy i konteksty. Natrafiłem kiedyś na historię kultu cargo. Historia jest niesamowita i bardzo mnie zainspirowała. To zjawisko narodziło się na wyspach Oceanu Spokojnego pod koniec II wojny światowej. Stacjonowało tam wojsko amerykańskie i co jakiś czas żołnierze otrzymywali zrzuty ubrań, żywności i innych potrzebnych rzeczy. Z tych zrzutów korzystała też przy okazji miejscowa ludność, która obserwowała to, co się dzieje. Po wojnie, gdy wojsko się wyniosło, oni zaczęli naśladować Amerykanów. Robili samoloty z siana, przebierali się za żołnierzy, odprawiali podobne defilady. Robili to w nadziei, że oszukają „górę” i ona znowu zrzuci im żywność. To zderzenie kultur doskonale pokazało, że bardziej rozwinięta cywilizacja może być łatwo postrzegana w sposób boski, a przedmiotom, których działania nie rozumiemy, możemy nadawać zupełnie inne znaczenie. Idąc tym tropem, zrobiłem moje anteny skupione wokół oka opatrzności. Ten kształt pojawił się w historii sztuki dość dawno temu. A może to projekt czegoś, czego nie zbudowaliśmy, na przykład anteny? Takie motywy pojawiają się w literaturze science-fiction. Ja zbudowałem swoje anteny w stylu kultu cargo, używając prymitywnych materiałów i splotów. Znalazłem kiedyś butelkę trójkątną w przekroju, w zakładzie szklarskim udało się ją odpowiednio odciąć i mamy doskonałe centrum anteny – oko opatrzności. Zrobiłem te anteny w czasie pandemii, ustawiłem je skierowane w okno i wysyłałem moje sygnały. Czekam, czy coś do mnie wróci. Na wystawie na pewno znajdzie się kilka anten.

Denko butelki zostało okiem opatrzności. Widzę u Ciebie więcej takich recyklingowych materiałów. Na przykład ten zbiór kartoników po mleku dla dzieci, co z nich powstanie? 

Tu zaczyna się już coś takiego jak magia twarzy. Zobacz. To zwykła deska, którą odbiłem z palety, a ile tu jest postaci: świnka, krecik, niedźwiadek… Podpisałem tę deskę, żeby jej czasem nie zużyć do czegoś innego. Gdy zrobisz w odpowiednim miejscu w desce dziurę, to ona zaczyna na ciebie patrzeć. To jest duża odpowiedzialność rzeźbiarza, bo to jak tchnienie życia w tę deskę. No więc te kartoniki z twarzami zwierzątek tak samo na mnie działały. Dzieci dostawały w nich mleko w szkole. Mam tu całą kolekcję i jeszcze je kiedyś wykorzystam. Było mi bardzo źle, gdy widziałem taki kartonik brutalnie rozdeptany na ulicy. Jak tak można, przecież to ma oczy, patrzy na mnie. Jeżeli coś ma twarz, oko, postać, nawet jeśli to tylko rozlana plama na ulicy, to ja od razu mam poczucie, że należy jej się lepsze traktowanie. Tak samo przerażające jest dla mnie oskórowywanie czekoladowych mikołajów i zająców. Dostajesz takiego na święta i go oskórowujesz, żeby dostać się do tego mięsiwa, do tej czekolady. A pamiętasz ciasteczka w formie misia? Zawsze się w domu zastanawiałem z dziećmi, co jest bardziej humanitarne: zacząć go jeść od głowy, czy od nóg, co będzie go mniej bolało? To jest u mnie pewnie jakieś napiętnowanie rzeźbą, że w każdej z tych figurek widzę istotę. Może to też są ludzie, tylko dwuwymiarowi? Ja to tak czuję, dlatego jeśli widzę gdzieś twarz, jak tutaj, w tym kawałku papy, który znaleźliśmy z synem…

Jaka groźna. 

Piękna, drapieżna twarz, prawda? No więc wyznaję taką zasadę, że jeśli widzę tę twarz, a nikt inny jej nie widzi, to jestem za nią odpowiedzialny. Mam obowiązek zabrać ją ze sobą i o nią zadbać. Nie pozwolić zrobić jej krzywdy.

Jesteś szalony.

Tak, wiem o tym.

Dziękuję za to spotkanie. Do zobaczenia na wernisażu. 

rozmawiała Sylwia Witman

Więcej na temat wystawy przeczytają Państwo tutaj.

fot. Sylwia Witman

Dziś bardzo często zapominamy, że nikt z nas nie jest samotną wyspą. Aplikacja Katowic, uwzględniająca perspektywę 41 miast i gmin tworzących Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię, jest odpowiedzią na pytanie o świat, który chcemy budować. To wspólnota.

Rozmawiam z trzema osobami z biura Europejskiej Stolicy Kultury, z Kasią Nowakowską, Łukaszem Kałębasiakiem i Oskarem Adamusem, bo chcę się dowiedzieć, dlaczego zdecydowali się prowadzić działania a rebours. Nie patrzą na kandydaturę z lotu ptaka, ale spotykają się z mieszkańcami i mieszkankami. Pracują „od dołu”. Jeżdżą po Metropolii. Pytają, badają, angażują zmysły i umysły.

Jak opowiedzieć o naszym regionie własnym językiem, bez przykładania do niego klisz narzucanych przez Warszawę czy Kraków? Przecież my nie mamy jednego języka… A sama idea gry, zabawy, play i połączenia Górnego Śląska z Zagłębiem jest przewrotna sama w sobie. Macie odwagę rozpoczynać taką grę?

Łukasz Kałębasiak: Właśnie rzecz w tym, żeby w trakcie wspólnej gry stworzyć język i zbudować opowieść! Wspólnej, to znaczy prowadzonej z mieszkańcami, pomiędzy miastami, a także pomiędzy Górnym Śląskiem a Zagłębiem. Od połowy 2023 roku odwiedzamy każdy subregion Metropolii, i to po kilka razy. Spotykamy się z mieszkańcami, artystami i  ludźmi kultury. I wszędzie słyszymy, że metropolia to wyjątkowa, różnorodna, bogata przestrzeń, która jest niedoceniana na zewnątrz. Nadal ciąży nam stereotyp miejsca szarego i przemysłowego. To informacja podcinająca skrzydła. Jaki jest powód, by czuć, że to, co nasze, jest gorsze od tego, co w Krakowie, Wrocławiu czy Warszawie? Przecież nie o wartościowanie tutaj chodzi, a o wartości. Mamy je wpisane w nasz region i w sposób wyjątkowy je pielęgnujemy. One wynikają z silnych więzi w lokalnych społecznościach – tworzą się w miastach i regionach, gdzie dominujący był przemysł ciężki. Każdy, kto choć raz zjechał szolą pod ziemię, wie, że nikt w pojedynkę tam nie przetrwa. W kopalni, na dole, ważni są ludzie, którzy potrafią sobie pomóc, i ta sytuacja znajdowała odbicie na powierzchni, bo tu po prostu można było liczyć na drugiego człowieka. W to chcemy nadal razem grać z sąsiadami w swojej dzielnicy. Ta wartość stanowi dla nas inspirację przy haśle Play!

Jesteśmy w Tychach, mieście zaprojektowanym przez Hannę i Kazimierza Wejchertów wokół pewnej idei. Jakie idee są dla Was kluczowe, gdy myślicie o GZM-ie i miastach wpisanych w aplikację?

Łukasz Kałębasiak: Idee pomagają nie tylko budować miasta, ale są niezbędne, żeby jednoczyć wokół siebie ludzi. Tego potrzebujemy najbardziej. GZM to wciąż młody organizm, który otrzymał na początku czysto techniczne kompetencje, takie jak zarządzanie transportem publicznym. Trudno jednak jednoczyć ludzi wokół idei punktualnie kursujących autobusów, bez względu na to, jak ważne jest to zadanie. Wspólne działanie inicjowane przez artystów czy ludzi kultury ma już taką moc. Szczególnie, że chcemy to robić, mając na uwadze dostępność kultury. Jesteśmy przekonani, że w kulturze tkwi źródło prawdziwej radości. Tak jak pan Jourdain ze sztuki Moliera nie wiedział, że mówi prozą, tak wciąż wielu ludzi nie wie, że to, co sprawia im na co dzień radość, to właśnie kultura. I że nie musi być to cotygodniowa wizyta w filharmonii. Może to być gra wideo, w którą grają. Zależy nam, aby rozszerzać tzw. pole kultury, w ludzkich głowach, i w naszym programie artystycznym. Nie zależy nam na naskórkowych eventach. Zależy nam na wydarzeniach, które łączą mieszkańców naszych miast i pozwalają im rozwijać więzi. Dlatego przygotowaliśmy Spójnik.

Wiemy, że w pierwszym Spójniku mieszkańcy Tychów otrzymali dofinansowanie i zrealizowali swoje pomysły. Ale to nie wszystko, przeprowadzaliście w ubiegłym roku konsultacje i badania, co z nich wynika dla Tychów, a co dla regionu?

Oskar Adamus: Bardzo ważną kwestią dla tyszan i tyszanek jest tożsamość kulturowa i historyczna związana z samym miastem. To bardzo inspirujące! W aplikacji konkursowej podkreślamy, że jesteśmy zbiorem różnych historii i chcemy współpracować, nie tracąc tożsamości małych ojczyzn, z których się wywodzimy. Tyszanie bardzo lubią przestrzeń miasta i o nią dbają. Jest dla nich najczęstszą lokalizacją, by uczestniczyć w kulturze. Szczegółowe informacje znajdą się w raporcie, nad którym jeszcze pracujemy. Są one ogromną częścią przygotowywanej aplikacji i niezależnie od wyniku konkursu pozostaną z nami i pozwolą lepiej rozwijać kulturę w całej Metropolii.

A co teraz? Właśnie zamknęliście tyskie konsultacje, otwarte i zamknięte. Co się na nich działo?

Katarzyna Nowakowska: Tak, jesteśmy po kolejnych konsultacjach w każdym z subregionów. Każde spotkanie ma swoją wyjątkową dynamikę w zależności od miejsca. W Tychach pojawiło się kilka osób, które uczestniczyły rok temu w naszych pierwszych konsultacjach. To dla nas sygnał, że wierzycie w to, co robimy, i chcecie być nadal częścią tego procesu. Były oczywiście też nowe osoby, dzięki którym spoglądamy z innej perspektywy, a nawet wychodzimy poza tzw. „bańkę”. Jest to cenne doświadczenie.

Na koniec pytanie przewrotne. Wasza aplikacja jest pomarańczowa, a dla starszych mieszkańców, pamiętających jeszcze czasy PRLu, skojarzenie z tym kolorem w kontekście hasła PLAY jest dość wyraźne – i przywodzi na myśl pomarańczową alternatywę i grę, zabawę z rzeczywistością.

Oskar Adamus: Pracując nad aplikacją od strony wizualnej, musimy mieć z tyłu głowy kilka kontekstów, między innym, kto ją weźmie do ręki (i finalnie oceni), jej użyteczność i powiązanie z naszą historią. Oczywiście zaczynamy tutaj od koloru cegieł – tak mocno kojarzonego z regionem, z familokami. Metropolia to ponad dwa miliony ludzkich serc, a więc też energetyczny, żywy kolor. Pomarańczowy jest mocno widoczny (wpadł oko jurorom!)… i jest kolorem szaleńców, którzy wierzą, że to, co robią, potrafi stworzyć nową jakość w świecie. My w ten nowy, wygrany świat wierzymy. A sam projekt też jest lokalny, pierwsza aplikacja została zaprojektowany przez cudownych ludzi z katowickiej ASP – Annę Kopaczewską i Romana Kaczmarczyka. Można ją obejrzeć na naszej stronie www.katowicegzm2029.eu.

rozmawiała Magdalena Gościniak

Lista nazwisk byłaby długa i nie mam na myśli rejestru od Kochanowskiego począwszy. Myślę o ostatnich kilkudziesięciu latach. Na tej liście bez wątpienia dwa nazwiska zasługują na uwagę. Wisława Szymborska i Zbigniew Herbert.

Trudno byłoby znaleźć tak dwie różniące się postaci i to prawie pod każdym względem.

Wisława Szymborska. Spokojna, raczej unikająca tłumu, poklasku. Gdzieś tam cicho sobie pisząca. Owszem, jak każdy twórca była ciekawa, w jaki sposób jej poezja jest odbierana. Każdy autor czeka na reakcje czytelników, po to przecież pisze, po to dzieli się z nami swoimi przemyśleniami, widzeniem świata. Wieczory autorskie były dla niej męczące. Owszem, odpowiadała na zaproszenia, owszem, czytała swoje wiersze, ale już bardzo niechętnie mówiła o życiu osobistym, politycznych poglądach czy światopoglądzie. Była zdania, że wnikliwy czytelnik sam znajdzie odpowiedzi na niektóre z tych pytań.

Jako mała dziewczynka przeskakiwała kałuże, bo bała się, że woda ją wchłonie i już na zawsze zniknie. Otoczona szkolnymi koleżankami starała się nie rzucać w oczy. Trudno o to było w słynnym domu przy Krupniczej w Krakowie. Co mieszkanie, to pisarz, poeta, dramaturg. Ale i tam wywalczyła sobie kilka metrów swobody. Co nie znaczy, że unikała ludzi. Wręcz przeciwnie. Jeśli kogoś zaakceptowała, była to wierna, lojalna przyjaźń.

Słynne są spotkania, kolacje u Szymborskiej. Zawsze miała przygotowane dziwne przedmioty, gadżety, które potem w drodze losowania jako nagrody dostawali jej przyjaciele. Niektórzy do dziś zachowują owe „specjały”.

Z każdej podróży, miasta, wysyłała kartki z naklejkami, rysunkami. Uwielbiała się fotografować pod dziwnymi nazwami miast. Woody Allen podzielał te słabostki Szymborskiej i koniecznie chciał ją bliżej poznać. Była mieszczuchem, a jednak zgadzała się jechać na ryby razem z Kornelem Filipowiczem, pod namiot. Niektórzy nazywają to miłością.

W galeriach sztuki, muzeach, skupiała się na dwóch, trzech obrazach. Dosyć, wystarczy, już wiem, że na resztę nie mam sił. Była zdania, że jeden, dwa obrazy w skupieniu obejrzane to jest właśnie przeżywanie, smakowanie. I to zostaje nam w pamięci, a nie dziesiątki dzieł  uchwyconych przez moment.

Namiętnie paliła. Do historii przejdzie uroczysta kolacja dla noblistów, kiedy to Szymborskiej, na sali pełnej oficjeli, udało się namówić króla, aby zapalił papierosa.

Nagroda Nobla okazała się dla Niej katastrofą. Gazety, telewizja, fotografowie to nie był jej świat.

Zażyczyła sobie, aby na jej pogrzebie z taśmy puszczono jazz.

Zbigniew Herbert. Przez całe życie tętnił w nim Lwów, miasto dzieciństwa. A potem piętno odcisnęło powstanie warszawskie, którego był w zasadzie przeciwnikiem.

Przez lata stał z boku, poza parnasem literackim. Kiedy tylko mógł wyjechać na Zachód, godzinami przesiadywał w galeriach, muzeach, chodził po ruinach. Szkicował, przygotowywał teksty. A wieczorami z rybakami czy mieszkańcami miasteczek, wiosek pił wino i rozmawiał. Każdy wyjazd był okupiony ogromnymi wyrzeczeniami finansowymi, a w efekcie też zdrowotnymi. Lubił prowokować, podburzać. Czasami niestety zamieniało się to w awanturę. Następnego dnia przychodził więc z kwiatami. Wśród przyjaciół, znajomych miał przezwisko Kicia. Na dobrą sprawę nie wiadomo, kto pierwszy i dlaczego je wymyślił. Miał słabość do wina i kobiet. Potrafił się cieszyć drobiazgami. Chciał tym, którzy w czasach PRL-u nie mogli zobaczyć obrazów w Luwrze czy greckich kolumn, opisać to i opowiedzieć o tym. Gdziekolwiek był, był duszą towarzystwa. Potrafił być czarujący, ale za chwilę nieznośny.

Tak różne postacie, ale łączyła ich wyjątkowa wieloletnia przyjaźń. Historię tej przyjaźni poznamy bliżej, słuchając fragmentów listów i wierszy, czytanych przez parę znakomitych aktorów Dorotę Segdę oraz Jacka Romanowskiego, podczas spotkania w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Tychach 15 maja. Spotkanie będzie oparte na publikacji Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie. Korespondencja z lat 1955–1996 oraz na słuchowisku radiowym pod tym samym tytułem.

Jan Mazurkiewicz

Zdjęcia: Premiera słuchowiska Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie, Studio im. Romany Bobrowskiej Radia Kraków, 10.12.2018 r. fot. Marek Lasyk, archiwum Radia Kraków

Więcej informacji na temat wydarzenia dostępne jest tutaj.

To: odkrywanie tajemnic niezrealizowanego osiedla „Stella”; nowy cykl spotkań i działań sąsiedzkich wokół miejskiego ogrodnictwa „Zegrōdka w kastlikach”; wycieczka rowerowa między przysiółkami wsi Tychy śladem Szlaku Miejskiego Tychy w towarzystwie PTTK Gronie. To także zwiedzanie obiektów sportowych: Stadionu Zimowego z hokeistą Adrianem Parzyszkiem, czy Areny Lekkoatletycznej, Stadionu Miejskiego i Tyskiej Galerii Sportu z medalistką olimpijską, lekkoatletką Lucyną Kałek; wreszcie Wielki Test Wiedzy o Letnich Igrzyskach Olimpijskich (z atrakcyjnymi nagrodami) oraz zwiedzanie Stadionu Miejskiego i wystawy stałej Tyskiej Galerii Sportu w wyjątkowej, wieczornej scenerii. A dla najmłodszych „zielone” warsztaty.

Już w sobotę, 18 maja 2024 roku, wielkie święto muzealników i ich przyjaciół – wyjątkowy czas, pozwalający nie tylko zerkać do miejsc zazwyczaj niedostępnych, ale i niecodziennych atrakcji. Także i my przygotowaliśmy osiem propozycji, zapraszając na tyską odsłonę Europejskiej Nocy Muzeów.

Rozpoczynamy sportową przedpołudniową rozgrzewką. Ten czas będzie należał do Adriana Parzyszka – wybitnego hokeisty GKS–u Tychy i reprezentacji Polski. Wspólnie z naszym gościem odkryjecie „Stadion Zimowy, jakiego nie znacie”, zwiedzając najciekawsze, zwykle niedostępne dla widzów, miejsca, gdzie mecze domowe rozgrywa pięciokrotny mistrz Polski GKS Tychy.

Tym, którzy chcą poznać tajemnice niezrealizowanego tyskiego osiedla „Stella”, proponujemyoprowadzania po wystawie „Stella – niezaistniałe osiedle przyszłości” z Mateuszem Miłoniem.Wystawa prezentuje założenia i losy koncepcji niezrealizowanego osiedla „Stella” w Tychach, które projektował zespół pod kierunkiem Hanny Adamczewskiej-Wejchert i Kazimierza Wejcherta. Osiedle-eksperyment „Stella” to wynik Programu Rządowego „PR-5” z 1974 roku – miał podnieść jakość budownictwa mieszkaniowego i wskazać kierunki rozwoju po 1990 roku. Jedno z czterech osiedli wzorcowych zlokalizowano w Tychach (Żwaków). Kryzys gospodarczy uniemożliwił realizację… Modelową „Stellę” przypominają plansze projektowe, opracowania badawcze, dokumenty i fotografie oraz makiety wykonane przez studentki i studentów Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej pod kierunkiem dr. inż. arch. Ryszarda Nakoniecznego.

Z myślą o tych, którzy mają ochotę zostać miejskimi ogrodnikami, zainicjujemy nowy cykl spotkań i działań sąsiedzkich. Śląska nazwa „Zegrōdka w kastlikach” oznacza ogródek w drewnianych skrzynkach. Chcemy przygotować wspólnie i współprowadzić ogólnodostępny i otwarty ogród społeczny. Na dobry początek czeka spotkanie przy lemoniadzie i warsztaty dla najmłodszych. Wspólnie z Różą Jaros (Tyski Zakład Usług Komunalnych) i Natalią Zdrzałek (Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie) porozmawiamy o współdziałaniu i zaplanujemy, jak chcemy, aby wyglądał nasz wspólny ogród przy Muzeum. Natomiast młodszych w świat miejskiego ogrodnictwa wprowadzą artystki z Fundacji Otwarta Przestrzeń Mysłowice: Marzena Paciej, Anita Rojek i Agata Szymanek, które przygotowały „zieloną” formę warsztatową. W trakcie kolejnych sobotnich spotkań, od maja do września 2024 roku, będziemy inspirować się ogródkowo z biolożką, specjalistami od terenów zielonych, etnologiem, historyczką, także artystkami. Wybierzemy się do Pszczyny, znanej z ogrodów księżnej Daisy, wejdziemy w głąb Puszczy Pszczyńskiej, ale zastanowimy się też nad pierwotnością i korzeniami oraz wzrostem i kwitnieniem.

Z pewnością wyjątkową atrakcją będzie przejazd rowerami Szlakiem Miejskim Tychy w towarzystwie członkiń i członków Klubu Turystyki Kolarskiej Gronie przy PTTK w Tychach. Poruszając się „Między przysiółkami wsi Tychy” będzie okazja, aby dowiedzieć się więcej o osobnych wsiach, a dziś dzielnicach oraz dawnych przysiółkach, jak Stare Tychy, Czułów i Żwaków.

Coś dla siebie znajdą również miłośniczki i miłośnicy tyskiego sportu. Przed nimi „Olimpijskie zwiedzanie stadionów i Tyskiej Galerii Sportu”. Podczas tego wyjątkowego spaceru będzie okazja zwiedzić aż trzy sportowe miejsca: Arenę Lekkoatletyczną, Stadion Miejski i Tyską Galerię Sportu. Mamy rok Igrzysk Olimpijskich w Paryżu, dlatego roli przewodniczki podejmie się słynna tyska lekkoatletka Lucyna Kałek – brązowa medalistka olimpijska i mistrzyni Europy w biegu na 100 m przez płotki.

Tych, którym brakuje sportowej rywalizacji, zachęcamy do uczestnictwa w Wielkim Teście Wiedzy o Letnich Igrzyskach Olimpijskich. Liczymy, że jak zawsze, to nie tylko atrakcyjny egzamin z wiedzy, ale też okazja do dobrej zabawy. Podejmij wyjątkowe wyzwanie i sprawdź się z szeroko pojętej wiedzy olimpijskiej! Na najlepszych, którzy popiszą się największą sportową wiedzą, czekają atrakcyjne nagrody!

A na finał, żelazny punkt programu każdej Tyskiej Nocy Muzeów, czyli „Stadion Miejski i Tyska Galeria Sportu wieczorową porą”–zwiedzanie najciekawszych, zwykle niedostępnych dla widzów, miejsc w wyjątkowej, wieczornej scenerii.

Zapowiada się więc Tyska Noc Muzeów pełna różnorodnych wrażeń!

„Stadion Zimowy, jakiego nie znacie” – zwiedzanie z hokeistą Adrianem Parzyszkiem / 18 maja 2024 (sobota), godz. 11.00–12.00
miejsce: Stadion Zimowy, ul. gen. Ch. de Gaulle’a 2, Tychy (zbiórka przed pubem sportowym Iglo, od ul. gen. Ch. de Gaulle’a)
gość specjalny: Adrian Parzyszek
prowadzi: Piotr Zawadzki
zapisy (liczba uczestniczek i uczestników ograniczona): 515 717 430 (także SMSem), k.hajduk@tgs.tychy.pl
wstęp wolny

„Stella – niezaistniałe osiedle przyszłości” – oprowadzania po wystawie z Mateuszem Miłoniem/ 18 maja 2024 (sobota), godz. 16.00–18.00 i 20.00–22.00
miejsce: Stary Magistrat, pl. Wolności 1, Tychy
zapisy: 887 450 212 (także SMSem), g.oleksy@muzeum.tychy.pl
wstęp wolny

dowiedz się więcej o wystawie czasowej „Stella – niezaistniałe osiedle przyszłości”

„Między przysiółkami wsi Tychy” – wycieczka rowerowa śladem Szlaku Miejskiego Tychy / 18 maja 2024 (sobota), godz. 17.00–20.00
miejsce zbiórki: Rynek (przy fontannie z wydrami), Tychy
prowadzą: Cezary Sawicki (Klub Turystyki Kolarskiej Gronie) i Agata Berger-Połomska (Dział Historii Miasta Muzeum Miejskiego w Tychach)
zapisy: 887 450 212 (także SMSem), g.oleksy@muzeum.tychy.pl
wstęp wolny

społeczny ogród „Zegrōdka w kastlikach” – spotkanie przy lemoniadzie i warsztaty dla najmłodszych/ 18 maja 2024 (sobota), godz. 18.00–20.00
miejsce: Stary Magistrat, pl. Wolności 1, Tychy
gościnie: Róża Jaros (Tyski Zakład Usług Komunalnych), Natalia Zdrzałek (Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie) oraz Marzena Paciej, Anita Rojek i Agata Szymanek (Fundacja Otwarta Przestrzeń Mysłowice)
prowadzą: Natalia Sitko i Jakub Skucha
zapisy: 887 450 212 (także SMSem), n.sitko@muzeum.tychy.pl
wstęp wolny

Olimpijskie zwiedzanie stadionów i Tyskiej Galerii Sportu z lekkoatletką Lucyną Kałek/ 18 maja 2024 (sobota), godz. 19.00–20.00
miejsce: Tyska Galeria Sportu, ul. Edukacji 7, Tychy (zbiórka przed wejściem na parterze)
gościni specjalna: Lucyna Kałek
prowadzi: Piotr Zawadzki
zapisy: 515 717 430 (także SMSem), k.hajduk@tgs.tychy.pl
wstęp wolny

Wielki Test Wiedzy o Letnich Igrzyskach Olimpijskich/ 18 maja 2024 (sobota), godz. 20.00–21.00
miejsce: Tyska Galeria Sportu, ul. Edukacji 7
prowadzi: Kamil Hajduk
zapisy: 515 717 430 (także SMSem), k.hajduk@tgs.tychy.pl
wstęp wolny

„Stadion Miejski i Tyska Galeria Sportu wieczorową porą” – zwiedzanie / 18 maja 2024 (sobota), godz. 21.00–22.00
miejsce: Tyska Galeria Sportu, ul. Edukacji 7, Tychy (zbiórka przed wejściem głównym na Stadion Miejski Tychy, ul. Baziowa)
prowadzą: Kamil Hajduk i Borys Kymona
zapisy: 515 717 430 (także SMSem), k.hajduk@tgs.tychy.pl
wstęp wolny

Dla tych, którzy chcą wzbogacić swoje domowe biblioteczki, będzie okazja do zakupu muzealnych publikacji.

fot. Radosław Kaźmierczak

Wśród wielu zadań, jakie ma do spełnienia sztuka, jest też takie, by pokazać różnorodność naszego świata i nas, jego mieszkańców. W kwietniu rozmaite wizje świata i losu człowieka śledzili widzowie festiwalu MoTyF. W maju na kolejnej wystawie z jubileuszowego cyklu Miejska Galeria Sztuki OBOK zaprezentuje twórczość Tomasza Wenklara, którego rzeźby potrafią skłonić do spojrzenia na świat z zupełnie innej perspektywy. Wydaje się, że mnogość opowieści, które można przedstawić środkami plastycznymi, aktorskimi czy literackimi jest nieskończona. Wobec tego bogactwa można zadać sobie pytanie, dlaczego w szerokim strumieniu kultury tak wiele miejsca zajmują kolejne adaptacje wciąż tych samych historii. Czy w naszym DNA mamy zapisany skończony katalog motywów, które są dla nas czytelne, i te właśnie lubimy najbardziej?

Cóż, jeśli ktoś lubi wracać do tego, co dobre, w maju może ponownie – po kwietniowym występie mistrzowskim na MoTyFie – spotkać się z Joanną Szczepkowską, tym razem w innej opowieści. Ta znakomita aktorka jest też autorką sztuk teatralnych i opowiadań i będzie gościnią cyklu Portrety Literackie Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Dla tych, którzy pragną wyjść poza matrycę uniwersalnych memów (nie mam tu na myśli zabawnych internetowych obrazków, lecz podstawowe jednostki przekazu kulturowego, podlegające ewolucji na podobieństwo genów – jak opisywał je zmarły 19 kwietnia Daniel C. Dennett, jeden z najwybitniejszych współczesnych filozofów), także jest propozycja w naszym kalendarium. Poza wszelkimi paradygmatami poruszają się twórcy zaproszeni na kolejną edycję Tyskiego Festiwalu Performance. 

Przed nami maj, w którym nie zobaczymy kwitnących bzów i kasztanów, gdyż te zdążyły przekwitnąć już w kwietniu. Możemy za to spotkać się z nieoczywistymi zjawiskami artystycznymi.

Sylwia Witman

Tematy poruszone w najnowszym wydaniu:
– wystawa malarstwa Bartosza Hadrysia w Oknie na Kulturę;
– starania Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii o zdobycie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury;
– wystawa rzeźby Tomasza Wenklara w Miejskiej Galerii Sztuki OBOK;
– XIII edycja Tyskiego Festiwalu Performance;
– koncert AUKSO x Adam Bałdych Trio feat. Helge Lien, który odbędzie się w cyklu AUKSO MODERN;
– relacja z kwietniowego Tyskiego Festiwalu Monodramu MoTyF;
oraz wiele innych.

Przypominamy, że miesięcznik kolportowany jest na terenie całego miasta (lista poniżej) i jest całkowicie darmowy, dlatego zachęcamy do zabrania go ze sobą i przeczytania 33. już numeru „Ram Kultury”.

Wydawca: Miejskie Centrum Kultury w Tychach, ul. Bohaterów Warszawy 26, 43-100 Tychy, tel. 32 438 20 61, e-mail: redakcja@mck.tychy.pl
Redaktor naczelna: Sylwia Witman, e-mail: ramykultury@kultura.tychy.pl
Zespół: Daria Gawrońska, Agnieszka Lakner, Małgorzata Król, Justyna Stolfik-Binda
Korekta: Agnieszka Tabor
Layout: Aleksandra Krupa i Bartek Witański Blank Studio, Marcin Kasperek KlarStudio
Skład i łamanie: Magdalena Dziedzic KlarStudio
Druk: Drukarnia AAPrint, Mikołów Nakład: 3000 egz.
Foto na okładce: Radosław Kaźmierczak

Miesięcznik znaleźć można we wszystkich instytucjach kultury, młodzieżowych domach kultury, klubach osiedlowych, urzędach, Gemini Park Tychy oraz wybranych restauracjach. Szczegółowa lista punktów dystrybucji znajduje się TUTAJ.
Poniżej prezentujemy również dotychczasowe wydania „Ram Kultury” w wersji online:

Ramy Kultury nr 33
Ramy Kultury nr 32
Ramy Kultury nr 31
Ramy Kultury nr 30
Ramy Kultury nr 29
Ramy Kultury nr 28
Ramy Kultury nr 27
Ramy Kultury nr 26
Ramy Kultury nr 25
Ramy Kultury nr 24
Ramy Kultury nr 23
Ramy Kultury nr 22
Ramy Kultury nr 21
Ramy Kultury nr 20
Ramy Kultury nr 19
Ramy Kultury nr 18
Ramy Kultury nr 17
Ramy Kultury nr 16
Ramy Kultury nr 15
Ramy Kultury nr 14
Ramy Kultury nr 13
Ramy Kultury nr 12
Ramy Kultury nr 11
Ramy Kultury nr 10
Ramy Kultury nr 9
Ramy Kultury nr 8
Ramy Kultury nr 7
Ramy Kultury nr 6
Ramy Kultury nr 5
Ramy Kultury nr 4
Ramy Kultury nr 3
Ramy Kultury nr 2
Ramy Kultury nr 1

Zanim udamy się do lokalu wyborczego, warto upewnić się, że jesteśmy na liście osób uprawnionych do głosowania. Można to zrobić m.in. przez aplikację mObywatel lub osobiście w Urzędzie Miasta Tychy na stanowiskach 6 lub 7.

Ważne informacje!

• Osoby zameldowane na pobyt czasowy nie są ujęte w spisach wyborców.
• Przy wyborach samorządowych nie ma możliwości pobierania zaświadczeń z gminy o prawie do głosowania w innym miejscu. Głosujemy w tym miejscu, gdzie stale zamieszkujemy.
• Dopisanie do spisu wyborców przed wyborami do Sejmu i Senatu w 2023 r. nie uprawnia nas do głosowania w wyborach samorządowych.

Jeśli nie mamy zameldowania stałego (np. jeśli posiadamy tylko zameldowanie czasowe) na terenie gminy, w której chcemy głosować, możemy dopisać się do rejestru wyborców.  Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w danej gminie, a nie są zameldowane tam na pobyt stały; przebywają tam na stałe, ale nigdzie nie zamieszkują (osoby w kryzysie bezdomności); są obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Wielkiej Brytanii i Zjednoczonego Królestwa, a nie obywatelem polskim i mieszkają na stałe w danej gminie.

Jak dopisać się do rejestru wyborców?

Można to zrobić składając wniosek przez internet, także osobiście w Urzędzie Miasta na V piętrze w pokoju 504.

Do wniosku trzeba załączyć dowód, że faktycznie pod danym adresem stale zamieszkujemy, czyli np. umowę najmu, albo przedstawić jakieś rachunki z miejsca zamieszkania, by uzasadnić, że to jest miejsce naszego stałego zamieszkania i tu mamy prawo głosować.

Kto może głosować?

W wyborach samorządowych w Tychach głosować może każdy obywatel polski który:
najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat,
stale zamieszkuje i jest ujęty w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców na obszarze Tychów,
nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
nie został ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu,
nie został pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.

Głosowanie korespondencyjne 

W drugiej turze wyborów zarządzonych na 21 kwietnia 2024 roku można głosować korespondencyjnie, jeżeli wyborca spełnia następujące warunki:

– jest osobą niepełnosprawną o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
– w dniu głosowania podlega obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych;
– najpóźniej w dniu głosowania kończy 60 lat.

Zamiar głosowania korespondencyjnego można zgłosić do komisarza wyborczego w Katowicach do 11 kwietnia 2024 roku.

Głosowanie przez pełnomocnika

Głosowanie to powstało z myślą o osobach, które z racji wieku (najpóźniej w dniu głosowania ukończone 60 lat) lub niepełnosprawności (o znacznym lub umiarkowanym stopniu) nie mogą samodzielnie udać się w dniu wyborów do lokalu wyborczego.
Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania możesz złożyć najpóźniej do 12 kwietnia 2024 roku w Urzędzie Miasta Tychy pok. 504.

Transport do lokali wyborczych

Osoby z niepełnosprawnościami np. poruszające się na wózkach mogą zgłaszać potrzebę przewozu specjalistycznego do 16 kwietnia 2024 roku pod numerem telefonu (32) 776 32 02.

Kto nie może głosować?

Niestety nie wszyscy będą mogli zagłosować w kwietniowych wyborach samorządowych. Kodeks wyborczy wskazuje, że prawa wybierania nie ma osoba:
pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.

Wykaz okręgów wyborczych>>

Wszelkie informacje o wyborach samorządowych dostępne są w serwisie BIP UM Tychy.