Motion Trio to jeden z najważniejszych zespołów akordeonowych na świecie. Już sama lista wybitnych artystów, z którymi przyszło im współtworzyć muzykę, robi wrażenie: Krzysztof Penderecki, Michael Nyman, Jerzy Maksymiuk, Marek Moś, Tomasz Stańko, Bobby McFerrin, Trilok Gurtu, Joe Zawinul, Leszek Możdżer, Krzesimir Dębski, Krzysztof Herdzin, AUKSO. Te współprace nie wzięły się znikąd. Wynikały z oryginalności brzmienia i wielkiej wyobraźni Motion Trio, chęci spotkania pochodzących często z różnych światów energii, przenikania się odmiennych perspektyw i spojrzeń na scenie, w studio, we wspólnej przestrzeni – spotkania po to, by poszukiwać punktów stycznych, znaleźć piękno.

Akordeon to nietypowy instrument. Wygląda jak instrument klawiszowy, jest jednak instrumentem dętym, napędzanym powietrzem. Harmonie, ale też podstawę basową regulują wspomniane klawisze, przyciski. Dźwięk i jego przekaz napędza nie tyle jego budowa, ile wyobraźnia artysty. Potencjał brzmień poszerzają tzw. regestry, czyli możliwość zmiany barwy melodii i basu.

Już jeden instrument daje tak ogromny potencjał, a jaki mogą dać trzy? Czy to instrument tworzący tylko muzykę folk, czy służy tylko uroczystościom rodzinnym? A może – wsłuchując się w muzykę Motion Trio i przeglądając listę współtwórców – niewykluczone jest powstawanie w ten sposób muzyki współczesnej, nowoczesnej?

Jeden zespół, jedno trio, a tyle pytań i wątpliwości. Odpowiedzi znajdziemy w rozmowie z Panem Januszem Wojtarowiczem, założycielem Motion Trio – a także w trakcie Tyskiej Gali Kultury 19 kwietnia o godzinie 18 w sali koncertowej Mediateki, gdzie Panowie: Janusz Wojtarowicz, Paweł Baranek i Marcin Gałażyn wystąpią wraz z AUKSO – Orkiestrą Kameralną Miasta Tychy.

Skąd w 1996 roku pomysł na trio akordeonowe? Wielu osobom nawet z perspektywy 2024 roku taki skład może się wydać nietypowy, dziwny. Skąd wziął się pomysł i jakie idee muzyczne kierowały Motion Trio na początku? Jaką muzykę chcieliście grać?

Pierwowzorem powstania Motion Trio, powodem tego, że założyłem ten zespół w 1996 roku, było moje trio rodzinne. Jako dzieci graliśmy z siostrą i bratem w ramach szkoły muzycznej pierwszego stopnia w Rabce. To była połowa lat osiemdziesiątych. To sam początek, to jest ten główny pomysł. Mój ojciec – nauczyciel akordeonu, nauczyciel naszej trójki akordeonistów, wymyślił ideę tria akordeonowego, a ja kontynuowałem ten pomysł dziesięć lat później. A drugim powodem – poza jawną emanacją muzyczną ze strony mojego ojca Eugeniusza – był fakt, że ja, jako akordeonista, nie czułem się dobrze jako muzyk solowy. Brakowało mi na scenie ludzi, z którymi mogę działać, współpracować. Właśnie ta energia, którą wymienia się, dzieli w czasie, kiedy jest się na scenie, nie samemu, ale z kilkoma wybitnymi artystami, przyjaciółmi daje taką synergię, która w zasadzie jest istotą naszego działania do dzisiaj. Muzykę tworzą trzy osoby, a efektem jest wiele wartości dodanych.

Jak wiadomo, akordeon ma klawisze basowe i melodyczne, w swoich kompozycjach stosujecie też nietypowe techniki, swego rodzaju preparacji akordeonu, uderzając o jego brzeg, tworzycie rytm. Czy celem Motion Trio od samego początku do dzisiaj jest tworzenie muzyki nowoczesnej? Czy jednak istnieją nawiązania do muzyki źródeł?

Koncentrujemy się w grupie na tym, żeby pokazywać akordeon troszeczkę nowocześniej, żeby nie kojarzył się wyłącznie tradycyjnie – aczkolwiek ma cudowną historię i tradycję, i ja od niej nie odżegnuję. Nie chodzi nam o zamazywanie historii własnego instrumentu. Akordeon ma pochodzenie ludowe, folkowe. Kiedyś jeden z wielkich Mistrzów zwrócił mi uwagę na ogromny plus akordeonu – kojarzył się zawsze z życiem, emocjami, wyrażaniem uczuć poprzez muzykę. Instrument, jak sama nazwa wskazuje, służy do czegoś. Do wyrażania uczuć i emocji grającego, ale również emocji towarzyszących w danym momencie słuchaczom. Akordeon to instrument grajków solowych, weselnych, którzy byli istotną częścią kapeli ludowych – występowali na uroczystościach rodzinnych, które są z nami do dzisiaj. Może się o tym zapomina przez Facebook, Internet, inne media społecznościowe – zapominamy o tym, że wszyscy się rodzimy i umieramy – z tym był często związany akordeon, przygrywający m.in. na chrzcinach, weselach, pogrzebach. Wciągamy to do naszej muzyki, mimo że używamy różnych technik, to jednak pochodzenie akordeonu jest ludzkie, bardzo związane z życiem. To mnie interesuje dzisiaj jako ponad pięćdziesięcioletniego człowieka, a mniej używanie rewolucyjnych metod w sprzeczności do natury tego instrumentu.

O folk jeszcze dopytam, ale chciałem zapytać o proces kompozycji – kwestię, o której mówiłem przed chwilą. Czy w trakcie procesu kompozycji Motion Trio każdemu z trzech instrumentów przypisuje klasyczne aranżacyjnie funkcje: rytmiczną, basową, melodyczną, czy te funkcje w trakcie jednego utworu mogą przenikać z jednego instrumentu na drugi? Czy twórczość Motion Trio cechuje taki właśnie zamysł kompozycyjny, aranżacyjny?

Przyjęliśmy pewne funkcje w grupie. Podobnie jak w kwartecie smyczkowym, gdzie wiolonczela pełni inną rolę od altówki, altówka inną niż pierwsze skrzypce, a drugie skrzypce nie wymieniają się z wiolonczelą. Każdy ma tutaj przyporządkowaną rolę. Tak jak Pan wspomniał: akordeon pierwszy, który ja realizuję, to głównie linie melodyczne – w tę stronę jest ukierunkowany, akordeon drugi – pełni rolę harmoniczną, jest nośnikiem harmonii, akordeon trzeci – daje podstawę basową i rytmiczną. W Motion Trio doskonale się to sprawdza.

Wracając do folku: od pierwszej płyty to nie była i nie jest klasyczna muzyka źródeł, jak mógłby ktoś stereotypowo pomyśleć o zespole złożonym z trzech akordeonów. Stworzyliście Panowie muzykę z Michaelem Nymanem, Tomaszem Stańko, raperem i producentem L.U.C.-em. Jerzy Maksymiuk skomponował utwór dla Motion Trio. Słyszę inspiracje innymi gatunkami muzyki: muzyką taneczną, elektroniczną. Motion Trio tworzy trans i pobudza do tańca. Od zawsze tak postrzegałem Motion Trio: nie jako zespół folkowy, a tworzący muzykę współczesną. Tak właśnie jest, czy może jednak jest w twórczości Motion Trio folk, o czym wspominał Pan przed chwilą?

Nie odżegnuję się od tradycji akordeonu. Nie zrobiłem grubej kreski, odcinając się: „Taki akordeon już był”. Ja z tego pięknego instrumentu chcę wyciągnąć konsekwencję. Cała ta muzyka współczesna: Tomasza Stańko, Jerzy Maksymiuk – chociaż wydaje się to niezrozumiałe na pierwszy rzut oka – oni również czerpią z tradycji, z rdzennej muzyki, która jest oparta na kilku dźwiękach, kilku skalach. Zauważyłem to w zespole Tomasza Stańko i grając muzykę Jerzego Maksymiuka – ile tam jest nawiązań do przepięknej muzyki polskiej. Już nie mówiąc o Fryderyku Chopinie czy Janie A.P. Kaczmarku, którego muzykę będziemy wkrótce wykonywać. Najdalej od tej muzyki, która jest mi bliska odszedł – ponieważ jest kompozytorem brytyjskim – Michael Nyman. Jest ekspresjonistyczny, bardzo obrazowy, ale mimo wszystko to inne kolory niż te, które są bliskie Polakom. Od tego nie może odżegnać się Michał Urbaniak, Jerzy Maksymiuk, nie mogliby odżegnać się: Tomasz Stańko, Krzysztof Penderecki, już nie mówiąc o Wojciechu Kilarze czy Henryku Mikołaju Góreckim. Czerpiąc z twórczości tych wszystkich ludzi, Mistrzów, udawało się nam wyciągać esencję pewnej tradycji, dokonywać przyporządkowania do miejsca, uwarunkowaną kulturowo. Tego się trzymamy.

W jaki sposób udaje się Panom płynnie przechodzić od uduchowionych brzmień, jak w Stars (album Play-Station), If, Trysting Fields (Acoustic Accordions), Krzta Harmonii (Nic się nie stało) do transowych: Train to Heaven (Pictures from the Street), energicznych: Miranda (Acoustic Accordions), tanecznych, jak w You Dance (Play-Station), bałkańskich: Balkan Dance (Pictures from the Street), czy nawet inspirowanych wielowarstwową, awangardową elektroniką i grami komputerowymi w Game Over (Play-Station)?

To się dzieje naturalnie. Nasze stany emocjonalne są bardzo różne. Jeśli ktoś ma skłonność do melancholii, metaforycznie rzecz ujmując, przez całe swoje życie przeżywa późną jesień. Ktoś kiedyś powiedział, że muzyka Motion Trio, muzyka, którą gramy, muzyka, którą aranżuję i komponujemy wspólnie, jest jak miesiące i pory roku: każdy jest inny i każdy niesie jakieś nowe oczekiwanie. Albo niesie już utęsknienie – kończy się wrzesień, myślimy więc: „Za chwilę będzie troszeczkę inna aura, będą krótsze dni”. Choć są też ludzie, którzy czekają na październik. Taka jest nasza muzyka. Styczeń jest inny, inny maj i dobrze, że tak jest. Potem znowu powracamy, bo cykle pór roku się zmieniają. I znowu wracamy do początków, czyli do rzeczy, które nas fascynowały wcześniej. Później znowu idziemy krok dalej. Myślę, że to buduje pewną ciekawość, otwieramy się na zmiany, nigdy nie mówimy nigdy. Kieruję się w pracy od wielu lat trzema słowami: dobro, prawda, piękno. To jest filozoficzno-estetyczny grunt naszego zespołu. Dodam jeszcze, że muzyka najpierw rodzi się w sercu. Po kompozytorze od razu słychać, czy ma intencje w stronę dobra, czy ma intencje w stronę lansu, przed którym chronią nas wspomniane wcześniej trzy słowa. Przechodzimy przez tę bramę i możemy z czystym sercem pokazać się publiczności.

Jaka jest rola Waszego stałego realizatora dźwięku Michała Rosickiego w brzmieniu koncertowym i na płytach? Na tyle ściśle współpracujecie, że można powiedzieć, że jest czwartym członkiem zespołu, schowanym za stołem mikserskim? Ingeruje w brzmienia w trakcie koncertu, manipuluje dźwiękiem, czy ustawia brzmienia przed koncertem, a później czuwa nad tym, żeby wszystko przebiegło zgodnie z Waszą intencją?

Michał spełnia niezwykle ważną rolę. Gdybym nazwał go członkiem zespołu, to byłaby nieprawda. Trio to trio. Nie pełni roli kreatora dźwięku, bo od tego jest Motion Trio, ale panuje nad dźwiękiem z racji istoty akordeonu jako instrumentu skądinąd bardzo cichego. Proszę zwrócić uwagę, że akordeon nie ma pudła rezonansowego. Proszę zobaczyć, jakie pudło rezonansowe ma fortepian. W zasadzie trzech akordeonistów by się zmieściło do środka wielkiego fortepianu, którego pudło rezonansowe niesie dźwięk. Michał – nie obrazi się za to określenie – jest najcudowniejszym, naturalnym pudłem rezonansowym dla nas. On za to odpowiada, ma ogromną wiedzę i doświadczenie. Wypuszcza na salę naturalność naszego dźwięku. Nie kombinuje z elektroniką, nie przetwarza naszego dźwięku na żywo. Oczywiście, ustawia odpowiednie parametry, nad czym pracowaliśmy godzinami, dlatego nasze koncerty tak dobrze brzmią. Jest to wieloletnia współpraca i nie wyobrażam sobie nikogo innego na jego miejscu – osoby z tak dużą wrażliwością.

Czy Motion Trio wykorzystuje w pracy studyjnej lub w trakcie koncertu podpięte do akordeonów efekty gitarowe, basowe, czy wszelkie dodatkowe, pozakompozycyjne elementy to już kwestia realizacji dźwięku na żywo w trakcie koncertu lub studyjnej postproducji? Czy może jednak są to czyste, przeflitrowane przez Panów wrażliwość, koncepcje kompozycyjne, sonoryzm brzmienia trzech akordeonów? Jak wygląda nagłośnienie z perspektywy sceny?

Nie ma żadnych efektów. Są trzy instrumenty, kilka mikrofonów, wszystkie dźwięki wydobywane z instrumentów. Nie ma żadnych kostek. Czasami, jak jest głucha sala, Michał daje odrobinę pogłosu. To wszystko. Akordeon ma tak niezwykłe możliwości poprzez regestrowanie, poprzez wielką skalę. Akordeon może grać muzykę tak nośną jak organy, natomiast może również kształtować dynamikę, jak obój, a tego już organy nie potrafią. Słuchając samego solowego akordeonu, bardzo trudno wyłowić niezależne dynamicznie głosy, które wydobywa lewa i prawa ręka. Te zależności rozkładamy na trzy instrumenty, dzięki czemu możemy frazować, budować dynamikę i przede wszystkim emocje, bo to najistotniejsze.

Na ile ważna jest dla Panów improwizacja? W trakcie komponowania i w trakcie koncertów.

Improwizacja – w niewielkim stopniu. Czasem improwizuję w zaciszu domowym. Nie jesteśmy zespołem jazzowym i nigdy nim nie byliśmy. Mamy zaszczyt grać z tak wspaniałymi artystami, mistrzami improwizacji, jak Leszek Możdżer, Trilok Gurtu, czy wcześniej wspomniani Tomasz Stańko i Michał Urbaniak. Nie nazywam nikogo w Motion Trio kompozytorem muzyki poważnej, choć każdy z nas napisał większe formy: ja Stabat Mater na sopran, chór mieszany i trio akordeonowe, Marcin Gałażyn koncert na trzy akordeony i orkiestrę kameralną, Paweł Baranek na trzy akordeony i orkiestrę. Jednak w Motion Trio postrzegamy siebie jako twórców małych, często uroczych form muzycznych. Nie ma powodu podchodzić bombastycznie do tworzenia muzyki, nie każdy musi być Leonardem da Vinci. Naszą niszą jest trio akordeonowe i w tym się pięknie sprawdzamy. Kiedyś powiedziałem, że najlepiej współpracować z ludźmi, którzy mają szerokie horyzonty. Inaczej patrzą na muzykę muzycy klasyczni, inaczej jazzowi, jeszcze inaczej rockowi. Proszę zwrócić uwagę na wspaniałą polską orkiestrę kameralną AUKSO. Współpracują i tworzą z różnymi artystami, wykonując przeróżną muzykę: filmową, jazzową, współczesną. W tym jest wartość – w wielobarwności i wieloznaczeniowości muzyki.

Bardzo lubię i cenię AUKSO. Kilka tygodni temu występowali na festiwalu Auskodrone m.in. z Dominikiem Strycharskim, Markiem Pospieszalskim, a wcześniej z Męskim Zespołem Muzyki Prawosławnej Katapetasma, z którego liderem miałem przyjemność rozmawiać. 

Jaki materiał przygotowali Panowie na koncert w ramach Tyskiej Gali Kultury, na której prezydent miasta będzie wręczał nagrody za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, popularyzacji kultury, a także ochrony kultury? Materiał z najnowszych płyt, przekrojowo, coś specjalnego?

Niedawno ustalaliśmy program z maestro Markiem Mosiem. Doszliśmy do wniosku, że zagramy bardzo przekrojową muzykę, z tym że nacisk będzie na sztukę. Ważne jest to, że staramy się odróżniać sztukę, która jest rozrywką, od rozrywki, która nie jest sztuką. Tu przebiega linia podziału. Staramy się stworzyć taki program, aby nasza sztuka była dobrze pojętą rozrywką, przyjemnością. Mam nadzieję, że na nasz koncert publiczność przyjdzie właśnie dla tej przyjemności.

Dziękuję bardzo za rozmowę i muzykę Motion Trio, która jest dla mnie mocną gwiazdą na niebie muzyki polskiej i europejskiej.

Łukasz Folda

Fot. Grzegorz Krzysztofik

Pasjonuje Cię tworzenie pięknych fotografii? Może wyrażasz siebie poprzez pędzel i płótno, albo to muzyka otwiera Twoje serce? Nie ważne czy tworzysz od lat, czy może dopiero niedawno odkryłeś w sobie zamiłowanie do sztuki. Miejskie Centrum Kultury w Tychach zaprasza do udziału w X edycji Tyskiego Banku Kultury, który do tej pory umożliwił wielu twórcom zmaterializowanie wizji i tym samym wzbogacił scenę kulturalną w mieście o szereg atrakcyjnych wydarzeń, jak wystawy, koncerty, inicjatywy i wiele innych.

Głównym celem tego przedsięwzięcia jest rozwój oferty artystycznej oraz zwiększenie aktywnego uczestnictwa mieszkańców w życiu kulturalnym naszego miasta. Twórcy związani z Tychami mają okazję skorzystać ze wsparcia Miejskiego Centrum Kultury w realizacji swojego projektu, którego kluczowym kryterium jest premierowy charakter dzieła. Realizując założenia TBK, Miejskie Centrum Kultury dąży do zapewnienia mieszkańcom aktywnego udziału w wydarzeniach kulturalnych oraz umożliwienia lokalnym artystom prezentacji ich wyjątkowych talentów.

Odkryj swoje artystyczne możliwości z Tyskim Bankiem Kultury!

W ramach Tyskiego Banku Kultury oferujemy możliwość uzyskania wsparcia finansowego oraz logistycznego dla projektów o charakterze premierowym. To doskonała okazja dla wszystkich, którzy marzą o zorganizowaniu wystawy, nagraniu płyty czy wydaniu książki. Niezależnie od formy sztuki, która Cię inspiruje, chcemy dać Ci szansę na jej wyrażenie i podzielenie się nią z innymi.

W poprzednich edycjach Tyskiego Banku Kultury widzieliśmy niesamowite projekty, które zaskoczyły nas oryginalnością i kreatywnością ich autorów. Doceniamy każdy wysiłek i innowacyjne podejście do sztuki. Dlatego też zachęcamy Cię do śmiałego zgłoszenia swojego projektu. Kto wie, może to właśnie Twój pomysł zostanie wyróżniony i doceniony przez nasze jury?

Otwórz drzwi swojej wyobraźni!

Nie wahaj się, aby zrealizować swoje marzenia artystyczne. Wypełnij formularz zgłoszeniowy i skonsultuj się z nami, jeśli masz jakiekolwiek pytania czy wątpliwości. Jesteśmy tutaj, aby Ci pomóc i wesprzeć Cię na każdym etapie realizacji projektu. Pamiętaj, że sztuka jest drogą do wyrażenia siebie i budowania więzi z innymi. Dołącz do naszej społeczności artystycznej i podziel się swoim talentem z szeroką publicznością – czekamy na Twoje zgłoszenie!

W sprawach merytorycznych lub konsultacji prosimy o kontakt z koordynatorem TBK Mateuszem Poszwą: mateusz.poszwa@mck.tychy.pl, 32 438 20 62.

Regulamin TBK X 2024
Załącznik nr 1 Wniosek na organizację projektu kulturalnego 2024 DO EDYCJI
Załącznik nr 1 Wniosek na organizację projektu kulturalnego 2024
Załącznik nr 2 Zgoda przedstawiciela 2024 DO EDYCJI
Załącznik nr 2 Zgoda przedstawiciela 2024
Załącznik nr 3 Karta oceny formalnej 2024
Załącznik nr 4 Karta oceny merytorycznej 2024

Celem Tyskich Inicjatyw Kulturalnych, jak co roku, jest wzbogacenie miejskiej oferty kulturalnej, zapewnienie mieszkańcom Tychów warunków do rozwijania własnych talentów i zainteresowań z obszaru kultury i sztuki oraz aktywizacja społeczności lokalnej w życie kulturalne miasta.
W ubiegłym roku wśród realizowanych w ramach TIK projektów znalazły się, między innymi VIII Tyski Festiwal Teatrów Niezależnych Andromedon, III Międzypokoleniowy Konkurs Tańca Amatorskiego w Tychach, I Czerwcowe Spotkania Chóralne – Koncerty Chóru Cantate Deo, Orkiestry Kameralnej i solistów dla mieszkańców m. Tychy, a także Cykl warsztatów i wystawa w Galerii na Wolności.

W tym roku Miasto realizować będzie 11 projektów, w tym między innymi: produkcja spektaklu teatru tańca pod tytułem „Popioły. Milenium” (Stowarzyszenie Anatomia Rocka), IV Międzypokoleniowy Konkurs Tańca Amatorskiego w Tychach (Fundacja Internationaler Bund Polska), Przygotowanie spektaklu Grupy Artystycznej Teatr T.C.R. pt. „WYKLUDZENI” (Fundacja #wszystkierodzajeteatru), Dotknąć Kultury (Polski Związek Niewidomych Okręg Śląski Koło w Tychach) oraz inne projekty.

Jakie wydarzenia będą organizowane w 2023 roku? Wyniku konkursu dostępne są na stronie mcktychy.bip.gov.pl. Można je również pobrać w wersji PDF: INFORMACJA

Zwycięzcom gratulujemy i z niecierpliwością czekamy na realizacje zadań, o których na pewno będziemy informować na stronie kultura.tychy.pl, naszych social mediach, jak i w miesięczniku „Ramy Kultury”.

Twórcom i twórczyniom teatralnym coraz częściej zależy na tym, by publiczność w sposób pełny odbierała to, co powstaje na scenie, a przedstawienia coraz częściej mają stanowić impuls do rozmowy, która może wykraczać daleko poza dosłownie rozumianą siedzibę teatru i przenieść się w inne przestrzenie: na ulicę, do szkoły, domu, w miejsca prywatne i publiczne. Ta zmiana wynika z przekonania, że teatr może dostarczać konkretnych narzędzi, strategii, sposobów rozwiązywania problemów, prowadzenia rozmów na trudne i wrażliwe społecznie tematy, z którymi nie radzimy sobie na co dzień, rozwiązywania konfliktów. Ta nowa filozofia myślenia wynika także z przekonania, że teatr jest dla każdego, ważne tylko, by zbudować odpowiednie mosty, by teatr dotarł do widza, a widz dotarł do teatru.  

Justyna Lipko-Konieczna (dramaturżka, redaktorka, pedagożka, badaczka teatru)

Było – nie ma. Kogoś, czegoś, odpowiedniej chwili, tego, co było wczoraj… Przyglądamy się, co wydarza się po stracie. Co dzieje się potem.

Zainspirowane książką O psie, który jeździł koleją pragniemy podzielić się obrazem, który pozostawi dozę wolności w interpretacji i zaprosi do współodczuwania. Być może mądre oswojenie z trudnym tematem w dzieciństwie staje się ważnym doświadczeniem wniesionym w dorosłe życie.

Młodości towarzyszy rozstanie: dojrzewanie, zmieniające się ciało, wkraczanie w nowe obszary świadomości, utrata bliskich starszych osób… Wciąż zmienne emocje i uczucia.

W spektaklu oswajamy myśli o nieuchronności zmienności świata, naszych relacji, konieczności bezustannego wkraczania w zupełnie nowe rzeczywistości.

Helenka przerabiała w szkole O psie, który jeździł koleją Romana Pisarskiego. Ominęła zakończenie – podobnie jak koledzy i koleżanki w klasie – zbyt smutne…  Niedługo potem pojawiła się propozycja stworzenia spektaklu dla młodej widowni. Hasło: lektura.

Zrobiłyśmy PSA z niewielką, ale jednak obawą o smutek, który zazwyczaj przyporządkowujemy światu dorosłych. Trudno go tu uniknąć, choć obok zadumy, wrażliwej refleksji i akceptacji nie musi jawić się czernią. Może być ledwie szary.

Zrobiłyśmy PSA w drużynie dziewięciu kobiet, choć miało być zupełnie inaczej. Lubię to.  Zrobiłyśmy PSA w niełatwym momencie – pomiędzy rozbiegiem a obawą, że zwiną nam bieżnię. PIES był naszym ukojeniem.  Powstał spektakl zapraszający i traktujący widza serio. Powstał spektakl oparty o ciało – mój ulubiony przekaźnik. Powstał też z myślą i pragnieniem, by dla kogoś okazał się przygodą.

Aniela Kokosza (reżyserka i choreografka spektaklu)

Dokładnie pamiętam moment w swoim życiu, w którym zaprzyjaźniłam się jako mała dziewczynka z psem moich dziadków. Najpierw na boso biegłam z nim na rękach po osiedlu, płacząc, że za chwilę go stracę (mały szczeniaczek odwiedził mnie jedynie na kilka godzin). Potem, śpiewałam mu piosenki o miłości, przyjaźni, zasypiając w jego legowisku podczas odwiedzin u dziadków. Pamiętam dzień straty i rozstania. O książce pamiętałam tyle, że doskonale znam to uczucie i wiem, że i z Lampo mogłabym się zaprzyjaźnić. Tymi relacjami można się zachwycać. Wspominać wiele razy każde mądre, myślące spojrzenie, ciepło powietrza z nosa, wytarmoszenie ucha. To relacje, w których młody człowiek zanurza się cały. I o takiej więzi mówimy w tym spektaklu.

Chciałabym, żebyś Ty widzu/widzko widząc nasze wspomnienia, poczuł, jak dobrze jest doświadczyć tych emocji, mimo że bywają trudne. Byś dał/dała sobie czas i miejsce na oswojenie. Jestem ciekawa bardzo Twoich uczuć, pogadajmy…

Paulina Giwer-Kowalewska (reżyserka i choreografka spektaklu) 

Wracam do lektury z podstawówki. Pamiętam dobrze zakończenie, resztę jak przez mgłę. Straciłam wspomnienie pierwszej lektury O psie, który jeździł koleją.  Zapominanie jest swoistym rodzajem straty, najbardziej bolesnym, ale też uwalniającym. Zapomniałam wiele rzeczy, straciłam dzieciństwo. Zapamiętałam najważniejsze, zyskałam dorosłość. Wiele wspomnień będę jeszcze tracić, wiele strat będę przeżywać.

Strata jest stałym elementem życia, czymś naturalnym, a jednak w powszechnej opinii kojarzy się negatywnie. W ramach pracy nad spektaklem chcemy ją oswoić. Kiedy coś tracimy, zyskujemy przestrzeń na coś innego. Kiedy stratę zaakceptujemy, możemy iść dalej. Do akceptacji wiedzie długa droga. Droga ta w psychologi nazywana jest procesem przeżywania żałoby. Proces ten za pomocą słowa, a przede wszystkim ruchu rekonstruujemy na scenie, aby pokazać, że nawet z najcięższej sytuacji można wyjść. Zapraszam do naszej podróży i młodsze, i starsze osoby.

Monika Czajkowska (autorka scenariusza i dramaturżka spektaklu)

Program spektakli

Krzysztof Zanussi, urodzony w 1939 roku, to jeden z czołowych twórców nurtu zwanego kinem moralnego niepokoju i jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów filmowych. Wielokrotnie nagradzany m.in. Złotym Lwem na festiwalu w Wenecji, Grand Prix na festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Jego dzieła to m.in.: Rok spokojnego słońca, Imperatyw, Spirala, Barwy ochronne czy Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową.

Został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski Polonia Restituta, Medalem Zasłużonego Kulturze Gloria Artis, a także Odznaką Honorową Krzyża Pamięci Szlaku Nadziei.

Spotkanie z Krzysztofem Zanussim i jego żoną Elżbietą poprowadzi Barbara Gruszka-Zych, autorka książki Życie rodzinne Zanussich. Rozmowy z Elżbietą i Krzysztofem.

Kolejnym gościem cyklu będzie Tadeusz Chudecki, aktor filmowy i teatralny oraz podróżnik. Występował na deskach teatrów: Ateneum, Komedii, Kamienicy, Na Woli oraz Syrena. Zwiedził około 140 krajów na wszystkich kontynentach świata. Widzowie znają go z ról w serialach: M jak Miłość, Hela w opałach, Siostry, 39 i pół czy Klan.

Serię marcowych spotkań zakończy Urszula Grabowska – aktorka teatralno-filmową członkini Polskiej Akademii Filmowej. Znana z tytułowej roli Joanny w filmie Feliksa Falka, za którą otrzymała Nagrodę Orła za rok 2010 w kategorii najlepsza główna rola kobieca.

Aktorka Teatru Bagatela oraz Teatru STU w Krakowie. Ma na koncie kilkadziesiąt ról filmowych i serialowych, m.in. w Magda M., Przepis na życie, Na dobre i na złe, Prawo Agaty. Rozmowę z Urszulą Grabowską poprowadzi Andrzej Kurdziel.

Sylwia Witman

W pierwszym dniu kalendarzowej wiosny, 21 marca, poznamy tegorocznych laureatów Nagród Prezydenta Miasta w Dziedzinie Kultury oraz Tyskiego Ambasadora Kultury 2024. Ten prestiżowy tytuł oraz nagrody wręczy w Mediatece pełniący funkcję prezydenta Maciej Gramatyka. Wnioski o przyznanie nagród można było składać do 1 marca, teraz wszystko już w rękach kapituły.

Oczywiście zespół „Ram Kultury” ma swoje typy i nie może się doczekać ogłoszenia wyników, które także dla nas – tak samo, jak dla Państwa – pozostaną tajemnicą do ostatniego momentu. W następnym numerze przedstawimy sylwetki laureatów.

Oczywiście zachęcamy do osobistego uczestnictwa w wydarzeniu. Podczas Tyskiej Gali Kultury, oprócz oglądania wręczenia nagród, będzie można wysłuchać koncertu AUKSO – Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy z zespołem Motion Trio. Bilety na wydarzenie są dostępne na ticketmaster.pl, ażeby zaostrzyć apetyty, polecam obszerny wywiad z twórcą i założycielem zespołu Januszem Wojtarowiczem (strony 4–5). 

Orkiestra AUKSO znana jest ze współpracy z charyzmatycznymi muzykami. W tym miesiącu w sali koncertowej Mediateki będzie można także zanurzyć się w muzyce Mozarta, którą zinterpretuje Marcin Masecki. Muzycznych wrażeń czeka nas w marcu więcej – w Art Music Clubie wystąpi legendarna Grażyna Łobaszewska ze swoim zespołem Ajagore.

Na wiosnę tempa nie zwalnia także Teatr Mały, który na swojej kameralnej scenie w Pasażu Kultury Andromeda prezentuje dwie adaptacje klasycznych lektur szkolnych: Latarnika (recenzję publikujemy na stronie 6) oraz PSA, który jeździł koleją – nową produkcję, o której opowiadają twórczynie spektaklu na sąsiedniej stronie. 

W tym numerze przedstawiamy także pierwszą jaskółkę nowego projektu Muzeum Miejskiego, które przystąpiło do konserwacji i digitalizacji rodzinnych albumów Hanny Adamczewskiej-Wejchert i Kazimierza Wejcherta. Fotografie, które powstały w latach 1948–1994, wycinki prasowe, listy i pocztówki… Jeszcze w tym roku albumy w wersji cyfrowej będzie można obejrzeć na stronie internetowej muzeum.

Sylwia Witman

W najnowszym numerze znajdziemy:
– wywiad z Januszem Wojtarowiczem, liderem tria akordeonowego Motion Trio, które wraz z AUKSO – Orkiestrą Kameralną Miasta Tychy wystąpi podczas Tyskiej Gali Kultury,
– zapowiedź najnowszego spektaklu Teatru Małego w Tychach „PIES, który jeździł koleją”,
– recenzja spektaklu (zeszłomiesięcznej premiery Teatru Małego w Tychach) „Latarnik”,
– relacja z warsztatów fotograficznych z Agnieszką Pajączkowską, które odbyły się 15 lutego w Muzeum Miejskim w Tychach,
– kilka słów na temat twórczości oraz najnowszej wystawy rysunku i malarstwa Lecha Kowalczyka „Drzewem jestem”, którego prace będzie można obejrzeć w marcu w Miejskiej Galerii Sztuki OBOK z okazji jej 30-lecia,
– artykuł na temat zbliżającego się koncertu AUKSO – Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy wraz z Marcinem Maseckim, którzy zaprezentują wariację na temat Mozarta w cyklu AUKSO MODERN,
– zaproszenie do wzięcia udziału w spotkaniach z cyklu Tury Kultury, organizowanych przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Tychach, która tym razem proponuje m.in. wieczór z Krzysztofem Zanussim oraz Urszulą Grabowską,
– oraz wiele innych zapowiedzi oraz podsumowań, a także bogate kalendarium, w którym z pewnością każdy znajdzie coś dla siebie.

Przypominamy, że miesięcznik kolportowany jest na terenie całego miasta (lista poniżej) i jest całkowicie darmowy, dlatego zachęcamy do zabrania go ze sobą i przeczytania 31 już numeru „Ram Kultury”.

Wydawca: Miejskie Centrum Kultury w Tychach, ul. Bohaterów Warszawy 26, 43-100 Tychy, tel. 32 438 20 61, e-mail: redakcja@mck.tychy.pl
Redaktor naczelna: Sylwia Witman, e-mail: ramykultury@kultura.tychy.pl
Zespół: Daria Gawrońska, Agnieszka Lakner, Małgorzata Król, Justyna Stolfik-Binda
Korekta: Agnieszka Tabor
Layout: Aleksandra Krupa i Bartek Witański Blank Studio, Marcin Kasperek KlarStudio
Skład i łamanie: Magdalena Dziedzic KlarStudio
Druk: Drukarnia AAPrint, Mikołów Nakład: 3000 egz.
Foto na okładce: Jacek Poremba

Miesięcznik znaleźć można we wszystkich instytucjach kultury, młodzieżowych domach kultury, klubach osiedlowych, urzędach, Gemini Park Tychy oraz wybranych restauracjach. Szczegółowa lista punktów dystrybucji znajduje się TUTAJ.
Poniżej prezentujemy również dotychczasowe wydania „Ram Kultury” w wersji online:

Ramy Kultury nr 31
Ramy Kultury nr 30
Ramy Kultury nr 29
Ramy Kultury nr 28
Ramy Kultury nr 27
Ramy Kultury nr 26
Ramy Kultury nr 25
Ramy Kultury nr 24
Ramy Kultury nr 23
Ramy Kultury nr 22
Ramy Kultury nr 21
Ramy Kultury nr 20
Ramy Kultury nr 19
Ramy Kultury nr 18
Ramy Kultury nr 17
Ramy Kultury nr 16
Ramy Kultury nr 15
Ramy Kultury nr 14
Ramy Kultury nr 13
Ramy Kultury nr 12
Ramy Kultury nr 11
Ramy Kultury nr 10
Ramy Kultury nr 9
Ramy Kultury nr 8
Ramy Kultury nr 7
Ramy Kultury nr 6
Ramy Kultury nr 5
Ramy Kultury nr 4
Ramy Kultury nr 3
Ramy Kultury nr 2
Ramy Kultury nr 1

2 lutego na scenie Art Music Clubu zagości zespół Comatherion, który zagra największe przeboje legendarnego łódzkiego zespołu Coma. Coma to formacja, która działa w latach 1998–2017 i inspirowała się muzyką Illusion, Pearl Jam i Led Zeppelin. Po zawieszeniu przez Comę działalności grupa wiernych fanów postanowiła jeszcze raz przeżyć przygodę z muzyką, która dawała im radość przez 25 lat. Tak powstał Comatherion, który w pierwszy weekend lutego zagra w Tychach.

Tydzień później (9 lutego) inni muzycy oddadzą hołd idolowi podczas koncertu Clappton – Tribute to Eric Clapton. W programie są kompozycje zespołu Cream, nieśmiertelne hity z albumu Layla and Other Assorted Love Songs, standardy bluesowe i jazzowe oraz evergreeny mistrza gitary Erica Claptona z ostatnich dekad.

W ten sam weekend (10 lutego) na scenie Art Music Club po raz pierwszy zagoszczą Andrzej Domżoł z zespołem oraz AtaktO. Andrzej Domżoł to gitarzysta, autor tekstów, kompozytor oraz założyciel kilku zespołów rockowych, w tym Silver Samurai, z którym wygrywał rockowe przeglądy, np. Żubrowiska w Pszczynie. Artysta grywał także gościnnie z zespołem Cree. AtaktO to tyski zespół pop-rockowy, który zadebiutował w 2021 roku i gra autorską muzykę w stylu polskiego pop-rocka lat 80. i 90.

Wreszcie 16 lutego sceną zawładnie Adam Kulisz z projektem Kulisz Blues Session. Autorski program i klasyczne bluesowe brzmienie zadowolą każdego wielbiciela tego gatunku muzycznego. Warto przypomnieć, że Adam Kulisz to – według ankiety kwartalnika „Twój Blues” – najlepszy polski wokalista bluesowy. Ale wielbicielom jego talentu i koncertowej energii nie trzeba tego przypominać.

SW

Więcej informacji na temat koncertów znajduje się w zakładce kalendarium.

AUKSO Orkiestrę Kameralną Miasta Tychy czytelnikom miesięcznika „Ramy Kultury” przedstawiać nie trzeba. Skupimy się zatem na gościach kolejnego koncertu z cyklu AUKSO MODERN, który odbędzie się w Mediatece w Tychach już 24 lutego o godz. 19:00 – Warszawskiej Orkiestrze Kameralnej.

Orkiestra Warszawska, bo wspomina tętniącą życiem międzywojenną stolicę, będącą jednym z ważniejszych ośrodków kultury w tej części Europy, a Sentymentalna, ponieważ przenosi słuchaczy do minionych czasów polskiej rewii oraz kabaretu, do których lubimy powracać z melancholią. Bo kogo z nas nie wzruszają walce czy namiętne tanga z repertuaru Adama Astona, Wiery Gran, Mieczysława Fogga? Dodajmy, że czeka nas nie tylko wzruszenie dusz i serc, ale i poruszenie ciał. Zespół inspiruje się także repertuarem tanecznym – aranżacjami i interpretacjami skocznych polek, porywających foxtrotów, rumb i slow-foxa znanych z afiszy koncertów Henryka Warsa, czy orkiestry Artura Golda i Jerzego Petersburskiego. Nie zawaham się stwierdzić, że stopy niejednej szykownej pani i eleganckiego pana, którzy zasiądą tego wieczoru na widowni Mediateki, nie pozostaną w miejscu. Esencją spotkania obu orkiestr będzie połączenie, w doskonałych proporcjach, ponadczasowego uroku melodii oraz szczypty współczesnej wrażliwości muzycznej.

Warszawska Orkiestra Sentymentalna zadebiutowała w 2015 roku podczas festiwalu Polskiego Radia „Nowa Tradycja”. Rok później ukazał się pierwszy album zespołu, zatytułowany Umówmy się na dziś, który szybko zyskał uznanie zarówno krytyków muzycznych, jak i publiczności (m.in. Wirtu@lne Gęśle za najlepszą folkową płytę roku 2016).

Droga Publiczności, umówmy się zatem już dziś na 24 lutego w tyskiej Mediatece, by wspólnie poświętować. Lekko, sentymentalnie, tanecznie i radośnie!

Agnieszka Lakner

Więcej informacji na temat koncertu można znaleźć w artykule AUKSO x Warszawska Orkiestra Sentymentalna.

Jest to opowieść o kontakcie z naturą, pasji, rodzinie i kontaktach międzyludzkich. O kulisach projektu opowiada jego autor Michał Janusiński.

W ogrodzie odnaleźliśmy wiele tematów, które nas do siebie zbliżyły. Powstała między nami ogromna więź, której nigdy wcześniej tak silnie nie odczuwałem – tak o swojej relacji z dziadkiem Kazikiem pisze we wstępie do albumu Michał Janusiński, fotograf, laureat konkursów m.in. Śląska Fotografia Prasowa i Tychy Press Photo. Tematów nie szuka daleko; po prostu przygląda się uważnie temu, co go otacza.

To właśnie dziadkowi postanowił zadedykować album R.O.D. Rodzinna Opowieść Działkowa. Dziadek jest też jego głównym bohaterem. A nawet, w pewnym sensie, współtwórcą.

To bardzo osobista historia – mówi Michał Janusiński. Jako nastolatek zacząłem przyjeżdżać do dziadka na działkę i tak naprawdę dopiero tam go poznałem. Tam też zbliżyliśmy się do siebie. Siadaliśmy sobie razem, piliśmy kawę, obok był las, śpiewały ptaki. Bardzo mi się ten świat podobał. Oczywiście jak już przyjeżdżałem, to pomagałem dziadkowi w pracach, podpatrywałem, uczyłem się od niego.

Michał wykorzystuje zdobytą wiedzę – nadal uprawia ogródek, który przejął po dziadku. Były takie lata, że codziennie jeździłem na działkę – mówi. Ostatnio miałem przerwę, ale w tym roku wracamy na ROD. 

Po diagnozie lekarzy i wykryciu raka dziadek uznał, że z racji wieku nie będzie się leczył i świadomie zrezygnował z pobytu w szpitalu. Wolał być na działce. To właśnie tam dożył wieku osiemdziesięciu dziewięciu lat – wspomina wnuk.Kiedy robiłem porządki w mieszkaniu dziadków, trafiłem na piękne zapiski dziadka, które prowadził od 1991 roku. Zapisywał prawie każdy dzień: data, pogoda, temperatura. Co zostało zrobione na działce. Dzięki tym notatkom dziadek doszedł do perfekcji w hodowli: czerpał z doświadczeń lat poprzednich, wyciągał wnioski. Są tam też zapiski o mnie: że przyjechałem, w czym pomogłem, co zrobiłem. Do tego znalazłem piękny list, który dziadek napisał do mnie, gdy przeszedł zawał – doznał go oczywiście na działce i tam mu udzielano pomocy. Po tym napisał do mnie liścik: za kilka dni posadź sałatkę, potem kalafiory, odchwaść zielnik. Stan był poważny, ale na szczęście dziadek wydobrzał i wrócił do ogródka.

Równocześnie z zapiskami dziadka powstawały zdjęcia. Fotografuję od zawsze, codziennie dokumentuję wszystko, co mnie otacza. Więc zawsze, kiedy przyjeżdżałem na kawę i krepla do ogródka, to fotografowałem: ogród, dziadka, rośliny, potem moje dzieci. Nie myślałem wtedy o albumie, ale teraz, w połączeniu z notatkami dziadka, to wszystko stanowi piękny materiał. To znakomicie udokumentowany kawał czasu, kawał życia.

W zamyśle autora album ma być opowieścią nie tylko o jednej rodzinie, ale o całej społeczności, która zorganizowała się wokół ogródków działkowych. Ogromna liczba ludzi korzysta z ogródków działkowych i ma tam swoje drugie życie – mówi Michał Janusiński. – W albumie będzie kilka portretów, bo chcę pokazać te indywidualności. Kiedy zawoziłem dziadka na ROD, uczestniczyłem też w codziennym rytuale picia kawy. Zbierała się tam „rada starszych”, tak o nich myślałem. Każdy się w czymś specjalizował. Dziadek był ekspertem od pomidorów. Pewna pani nauczycielka uprawiała borówki, z których robiła wspaniałe nalewki i dżemy. Słynęła z nich. Był pan, który uwielbiał majsterkować. Kiedy coś trzeba było zbudować czy przerobić, on każdemu mógł pomóc, nigdy nie działo się to bez niego. Kolejna pani, też nauczyciela, hodowała tykwy i wyrabiała z nich ozdoby. Chciałbym to pokazać, bo to jest cudowne, jak ci ludzie odnajdują tam swoje pasje, niezależnie od tego, kim są i co robią na co dzień zawodowo. Chciałbym, aby ta publikacja pokazała, jak ważną rolę pełnią ogródki działkowe. 

Premiera albumu R.O.D. Rodzinna Opowieść Działkowa jest zaplanowana na luty 2024 r.

Sylwia Witman

fot. Michał Janusiński