Mija 50 lat od wyjazdu Fiata 126p z tyskiej taśmy (18 września 1975 roku). Wielowątkowa ekspozycja obejmie okres od 1971 do 1992 roku. Zapoczątkuje ją moment podjęcia decyzji o powołaniu tyskiego Zakładu nr 2, stanowiącego część bielskiej Fabryki Samochodów Małolitrażowych, zaś zwieńczy czas strajku okupacyjnego – najdłużej trwającego strajku w potransformacyjnej Polsce.

Tematyka wystawy obejmie zagadnienia o charakterze społecznym, ekonomicznym i technologicznym. Natomiast głównymi bohaterami będą ludzie – w większości te osoby, które w tyskiej fabryce spędziły całe swoje życie zawodowe. To ich wspomnienia, liczne obiekty tematycznie związane z FSM, jak i osobiste pamiątki, dokumenty oraz fotografie, będą stanowiły główne punkty ekspozycji. Te artefakty zobrazują i opowiedzą o dziedzictwie, jakim był ten wielki zakład dla miasta Tychy, pełniący także rolę miastotwórczą, łączący ze sobą ludzi.

Wystawą chcemy też uhonorować mijającą wkrótce rocznicę 50 lat od wyjazdu Fiata 126p z tyskiej taśmy (18 września 1975 roku). Wśród planowanych wydarzeń towarzyszących pojawi się niecodzienna możliwość zwiedzania fabryki z przewodnikami. Wystawie będzie towarzyszyła publikacja – efekt 2-letniej pracy i rozmów (wywiadów) z 40 byłymi, emerytowanymi pracownicami i pracownikami tyskiej FSM.

kuratorka: Agata Berger-Połomska
aranżacja: Łukasz Błażejewski
koordynacja produkcji: Monika Patalas, Aleksandra Matuszczyk
produkcja: Krystian Banik, Konrad Kiełkowski Kiełkowski Wykończenia, Marcin Thomann, Pixel Wave  
fotografie archiwalne: zbiory Muzeum Miejskiego w Tychach, zbiory archiwalne FCA Poland, Ireneusz Kaźmierczak
postprodukcja i przygotowanie plików do druku: Artur Pławski, Filip Rybicki
identyfikacja wizualna: Marcin Kasperek KLARstudio.pl
korekta: Agnieszka Tabor
program edukacyjny: Julia Osińska, Agata Berger-Połomska
promocja: Agnieszka Woszczyńska, Gabriela Oleksy
darczyńcy oraz osoby/instytucje użyczające obiekty na wystawę: Włodzimierz Erling, Damian i Joanna Ignasiak, Andrzej Jędryka, Krzysztof Kania, Ireneusz Kaźmierczak, Andrzej Krowiak, Krzysztof Liszka, Stanisław Majchrzak, Adam Moskalewicz, Grzegorz Mucha, Leszek Pasik, Urszula Polubiec, Jan Różycki, Przemysław Targosz, Jakub Widła/autoArchiwum, Piotr Zawadzki, Wiesław Zyzański, FCA Poland, Miejska Biblioteka Publiczna w Tychach, Zespół Szkół nr 6 w Tychach, Związek Zawodowy METALOWCY FCA Poland

czas trwania: 13 września 2025–10 stycznia 2026
miejsce: Stary Magistrat, pl. Wolności 1, Tychy
wstęp wolny

Wydarzenia towarzyszące wystawie

otwarcie wystawy / 13 września 2025 (sobota), godz. 16.00
oprowadzanie po wystawie z Agatą Berger-Połomską / 18 września (czwartek), godz. 17.00
oprowadzanie po wystawie z Agatą Berger-Połomską / 19 września (piątek), godz. 17.00
oprowadzanie po wystawie z Agatą Berger-Połomską / 20 września (sobota), godz. 11.00
oprowadzanie po wystawie z Agatą Berger-Połomską / 20 września (sobota), godz. 13.00
„Szlakiem produkcyjnym FSM” – zwiedzanie fabryki FCA Poland z grupy Stellantis, prow. Agata Berger-Połomska (Muzeum Miejskie w Tychach), Piotr Moćko (Stowarzyszenie „Koło seniorów Maluch 126p”) i Jan Różycki (Stowarzyszenie „Koło seniorów Maluch 126p”) oraz obecny pracownik FCA Poland / 24 września 2025 (środa), godz. 11.00–13.00
„«Fabryka samochodów aktywizuje miasto» – miastotwórcza rola FSM na przykładzie tyskich osiedli M i H” – spacer architektoniczny, prow. Mateusz Miłoń / 4 października 2025 (sobota), godz. 12.00–14.00
oprowadzanie po wystawie z Agatą Berger-Połomską (Muzeum Miejskie w Tychach) i Damianem Ignasiakiem (Ignac’s Workshop) / 11 października (sobota), godz. 16.00
„O rajdach na tyskich oesach” – spotkanie z Leszkiem Chrapanem, Ireneuszem Kaźmierczakiem, Waldemarem Krześlakiem, Grzegorzem Wróblem , prow. Kamil Hajduk / 23 października 2025 (czwartek), godz. 18.00
oprowadzanie po wystawie z Agatą Berger-Połomską / 24 października (piątek), godz. 17.00
„Szlakiem produkcyjnym FSM” – zwiedzanie fabryki FCA Poland z grupy Stellantis, prow. Agata Berger-Połomska (Muzeum Miejskie w Tychach), Urszula Polubiec (Stowarzyszenie „Koło seniorów Maluch 126p”) i Krzysztof Kania (Stowarzyszenie „Koło seniorów Maluch 126p”) oraz obecny pracownik FCA Poland / 29 października 2025 (środa), godz. 11.00–13.00

partner:
Fabryka FCA Poland z grupy Stellantis

współpraca:
Ignac’s Workshop
Stowarzyszenie „Koło seniorów Maluch 126p”

patroni medialni:
Tygodnik „Twoje Tychy”
Magazyn „Gazzetta Italia”
Polskie Radio Katowice
Radio Tychy
TVP 3 Katowice
Ślązag
Tychy.pl

plakat reklamowy zachęcający do podjęcia pracy w FSM, ze zbiorów prywatnych, fot. Artur Pławski

Gala stanowi formę uhonorowania ludzi kultury — tych, którzy bezpośrednio tworzą, ale też tych, którzy wspierają kulturę (np. poprzez organizację, promocję, ochrona dziedzictwa). Umożliwia też publiczności i mieszkańcom miasta zapoznanie się z osiągnięciami twórców lokalnych, co sprzyja budowaniu świadomości i dumy z lokalnego dorobku. Wśród laureatów corocznie są zarówno osoby, które działają lokalnie, jak i twórcy, których czynności artystyczne przyczyniły się do rozpoznawalności Tychów w szerszym (regionalnym, krajowym) kontekście. W tym roku po raz pierwszy przyznana została nagroda Tyskiego Mecenasa Kultury. Celem nagrody jest uhonorowanie osób, instytucji, firm lub innych podmiotów, które w szczególny sposób wspierają i promują kulturę w Tychach. Chodzi tu zarówno o realne wsparcie finansowe czy organizacyjne, jak i działania promocyjne, dzięki którym lokalna kultura staje się bardziej widoczna. Nie dotyczy ona bezpośrednio twórczości artystycznej, lecz działań wspierających kulturę – np. sponsoring wydarzeń, patronaty, partnerstwa czy inicjatywy wzmacniające rozwój i dostępność działań kulturalnych w mieście. Dzięki tej kategorii Tyska Gala Kultury podkreśla, że rozwój kultury opiera się nie tylko na artystach i animatorach, ale także na osobach i podmiotach, które zapewniają jej zaplecze organizacyjne, finansowe czy promocyjne.

Laureaci Tyskiej Galii Kultury 2025:

Twórczość artystyczna:
Hania Derej – kompozytorka, pianistka, dyrygentka i autorka ponad 130 kompozycji, laureatka prestiżowych nagród w kraju i za granicą.
Misza Czorny – aktor, choreograf i pedagog, współzałożyciel nagradzanego Teatru OdRuchu, twórca teatralny i filmowy.
Tyski Ambasador Kultury:
Tytuł otrzymał dr hab. Henryk Jan Botor – wybitny kompozytor i organista, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie, od lat budujący lokalną i międzynarodową tożsamość kulturalną Tychów.
Tyski Mecenas Kultury:
Po raz pierwszy w historii wyróżnienie to trafiło do firmy Invenio QD Sp. z o.o., od lat wspierającej inicjatywy kulturalne w naszym mieście.

Wszystkim laureatom składamy serdeczne gratulacje.

Fot. Piotr Podsiadły

Minimalizm, forma i znaczenie spotykają się w jednym obiekcie, tworząc dzieło o wyjątkowej sile przekazu. Statuetka „od A do Z” ma być nie tylko symbolem uznania, ale również artystycznym manifestem, który odwołuje się do tożsamości miasta i jego mieszkańców. Jej przestrzenna bryła została zaprojektowana tak, aby skrywać w sobie więcej, niż można dostrzec na pierwszy rzut oka. W zależności od perspektywy ukazują się litery „A” lub „Z”. To rozwiązanie w symboliczny sposób przywołuje zarówno układ tyskich osiedli, jak i hasło promocyjne „Tychy od A do Z”. Wpisane w formę litery stają się znakiem, który łączy różnorodność i ciągłość, a jednocześnie podkreśla nowoczesny charakter miasta.

Statuetka odlana jest w patynowanym brązie, co nadaje jej szlachetnego i ponadczasowego wyglądu, natomiast szklany podest, na którym jest osadzona, dodaje lekkości i elegancji, a zarazem eksponuje monumentalność samej bryły. „Od A do Z” będzie przyznawana tyszanom, którzy w szczególny sposób zasłużyli się dla rozwoju miasta – Honorowym Obywatelom, Mecenasom Kultury, a także osobom, których działania na różnych polach życia społecznego, kulturalnego czy publicznego wniosły trwały wkład w budowanie tożsamości Tychów.

Szklany podest statuetki będzie przybierał różne barwy w zależności od dziedziny, w której wyróżniona została dana osoba. Różnorodność kolorów ma symbolizować bogactwo aktywności, oddawać charakter zasług. Niezmienna bryła statuetki ma podkreślać jedność przekazu – niezależnie od formy zaangażowania wszystkie zasługi spotykają się w jednej, wspólnej formie uznania.

Autorem projektu statuetki „od A do Z” jest tyszanin Tomasz Wenklar – uznany rzeźbiarz ceniony w Polsce i za granicą. Laureat Nagrody Prezydenta Miasta Tychy w dziedzinie kultury w roku 2023. Jego prace obejmują zarówno rzeźby w metalu i drewnie, jak i pomniki oraz portrety rzeźbiarskie. Spod dłuta Wenklara wyszły wizerunki wybitnych postaci kultury, takich jak Tadeusz Nalepa, Wojciech Kilar, Witkacy, a także szczególnie bliski tyszanom Ryszard Riedel. W 2019 roku dorobek artysty został udokumentowany w filmie dokumentalnym ukazującym proces twórczy i osobowość artysty pod tytułem Wenklar w reżyserii Filipa Czernowa.

Weronika Kieliba

Otwarcie nowego sezonu artystycznego w tyskiej sali koncertowej w Mediatece zapowiada się bardzo interesująco. Na scenie staną razem jedna z najlepszych kameralnych orkiestr na świecie oraz jeden z najwybitniejszych polskich wykonawców poezji śpiewanej. Koncert AUKSO x Grzegorz Turnau, który odbędzie się 13 września, z pewnością warto sobie wpisać do kulturalnego kalendarza. Ale na tym nie koniec. Przeciwnie, to początek muzycznych wrażeń tej jesieni. O tym, co jeszcze nas czeka, opowiada Marek Moś, założyciel i dyrektor artystyczny AUKSO Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy.

To nie pierwsza współpraca Orkiestry AUKSO z Grzegorzem Turnauem. Jaki program tym razem planujecie Państwo zaprezentować publiczności? 

Oczywiście, że to nie nasze pierwsze spotkanie. Było ich już wiele, w różnych miejscach Polski. Grzegorz Turnau był gościem na naszym jubileuszu dwudziestopięciolecia, gdy pod Żyrafą graliśmy koncert z wieloma różnymi artystami. W naszym wspólnym repertuarze mamy sporą liczbę utworów i są wśród nich także największe przeboje Grzegorza Turnaua. Ale są też mniej znane utwory, które powstały jakiś czas temu, inspirowane rysunkami na ścianie w domu u jednego z muzyków, przyjaciół Grzegorza. Opowiadają o miejscowościach, zamkach i zakątkach w okolicach Krakowa. To bardzo ciekawy projekt muzyczny.

Teraz jesteśmy na etapie wyboru utworów do wrześniowego występu. Jak wspomniałem, repertuar jest bogaty, a decydujący głos będzie miał w tej sprawie oczywiście autor. Cieszymy się na ten wspólny występ, bo już jakiś czas nie graliśmy razem. Cieszę się, że właśnie od tego zaczniemy sezon. Mam nadzieję, że dla słuchaczy będzie to interesujące.

Zestaw AUKSO plus Grzegorz Turnau nam to gwarantuje. A po tym interesującym początku, co czeka nas w dalszej części sezonu? Zdaje się, że jeszcze bardziej wzbogaci się oferta dla młodych słuchaczy. 

Zgadza się. Do cyklu, który już przedstawialiśmy przez dwa ostatnie sezony, dojdzie nowy cykl: „Muzyki świata”. Od strony muzycznej zajmie się nim Piotr Steczek i mam nadzieję, że to będzie nowa, ciekawa propozycja dla młodych ludzi w Tychach. Ona będzie zwrócona bardziej w stronę muzyki etno. Będziemy prezentowali muzykę z różnych kontynentów, stylistycznie właściwą właśnie dla różnych regionów świata.

Jak zwykle w pierwszy weekend października czeka nas też festiwal Auksodrone. Czego można się spodziewać? 

Tak, w tym roku będzie to trzeci, czwarty i piąty października. W programie, jak co roku, będzie oczywiście kolejna opera Aleksandra Nowaka. Niestety autor libretta poprzedniej opery (Marcin Wicha – przyp. red.) odszedł od nas. To ogromna strata, bo oczywiście tę współpracę z radością byśmy kontynuowali. Ale na szczęście jednym z niezrealizowanych pomysłów Marcina Wichy zdecydował się zająć Paweł Sołtys. On napisał libretto do opery, która tym razem będzie miała premierę na tej edycji festiwalu. I umiejscowił tę operę gdzieś w przestrzeni między ziemią a tym, co nas otacza dookoła, kosmosem.

A więc daleko odeszliśmy już od lokalnego, śląskiego kontekstu trzech pierwszych oper. Z librettem Szczepana Twardocha.

O tak, tym razem będzie to zdecydowanie szersza perspektywa, wręcz kosmiczna. Nie ma tu już nic lokalnego. Oczywiście zaraz po festiwalu wchodzimy do studia i nagrywamy tę nową operę na płytę. W przyszłym roku zostanie ona wydana.

Co jeszcze na Auksodornie? Cieszę się bardzo, że w końcu doszło do współpracy z Józefem Skrzekiem, której obaj bardzo chcieliśmy. Spotykamy się często w różnych miejscach, ale jakoś nigdy wcześniej do tej współpracy nie doszło. Tak więc na tegorocznym festiwalu będzie nasze pierwsze muzyczne spotkanie. Będą to dwa koncerty; z Józefem Skrzekiem solo i także z nim w składzie zespołu SBB.

Na festiwalu pojawi się także Adam Bałdych, który przedstawi wspólny projekt z zespołem Ensemble Peregrina – to zespół, który śpiewa muzykę renesansu. Będzie także program specjalnie na tę okazję napisany przez Michała Górczyńskiego. To klarnecista kontrabasowy z zespołu Bastarda, który gościł u nas w zeszłym roku. Mamy także koncert poświęcony pamięci Andrzeja Chłopeckiego, jednego z najwybitniejszych polskich krytyków muzycznych. On przed laty był autorem programów Aksamitna kurtyna, w których ja także brałem udział, jeszcze jako muzyk Kwartetu Śląskiego. Utwory, które tam zabrzmiały, będziemy też grali w tym roku na festiwalu.

Co po Auksodrone jest jeszcze w planach na ostatnie miesiące tego roku? 

Będą koncerty w cyklu AUKSO MODERN. Jest tu Kuba Więcek, jest Miłosz Pękala, czyli muzycy, z którymi tyska publiczność spotka się już nie po raz pierwszy. Jeśli chodzi o Mediatekę, to na razie chyba wszystko, natomiast w tym roku mamy jeszcze w perspektywie koncerty w innych miejscach w Polsce. Będziemy koncertować między innymi z zespołami Motion Trio, Kaliber 44, z Kasią Moś. Będziemy grać koncert po sąsiedzku w Łaziskach, mamy też zaplanowany występ na Festiwalu Trzy-CZte-Ry w Warszawie. I takie są plany do końca tego roku.

A o tym, co będzie się działo w 2026 roku, porozmawiamy za kilka miesięcy. 

Oczywiście.

Dziękuję za rozmowę. 

rozmawiała Sylwia Witman

Myśl o przyspieszeniu powszechnej motoryzacji Polski Ludowej wypowiedziana została głośno podczas VIII Plenum KC PZPR, w lutym 1971 roku, kiedy Edward Gierek, w czasie swojego przemówienia powiedział, iż władza za sprawę kluczową uważa uruchomienie masowej produkcji nowego, małolitrażowego samochodu osobowego. Słowa te materializowały się w kolejnych latach, by ostatecznie spełnić się 18 września 1975 roku, kiedy to oficjalnie ruszyła produkcja Fiata 126p w tyskim Zakładzie nr 2. Zachęt do związania się z powstającą dopiero co Fabryką Samochodów Małolitrażowych, Zakładem nr 2 było wiele. Zanim pojawiły się oficjalne komunikaty, co do miejsca jej powstania, ruszył nabór dla uczniów klas ósmych szkół podstawowych, którzy zyskali możliwość rozpoczęcia nauki w przyzakładowej szkole zawodowej, z perspektywą nauki w kolejnych latach w technikum oraz liceum profilowanym. Pierwszy rocznik rozpoczął naukę we wrześniu 1972 roku; zajęcia odbywały się w budynku dawnej szkoły podstawowej, przy ul. Wojska Polskiego 10. Uruchomienie szkoły przyzakładowej równolegle z rozpoczęciem budowy fabryki było wynikiem dobrego przewidywania władz, po dwóch, trzech latach dysponowano wyszkoloną kadrą, niezbędną już na końcowym etapie budowy fabryki oraz podczas uruchamiania poszczególnych wydziałów.

Władze fabryki wysyłały także swoich pracowników, tzw. mistrzów do spraw adaptacji, by odwiedzając różne rejony Polski, namawiali młodzież do przyjazdu do Tychów .Proponowali młodym, ludziom podpisanie umów przedwstępnych, niezobowiązujących, stanowiących jednak „zaproszenie” do przyjazdu. Młodych skusić miała szeroka oferta socjalna – opieka lekarska, możliwości wyjazdów w formie wczasów zakładowych, otrzymanie talonu na malucha, a przede wszystkim krótki czas oczekiwania na mieszkanie. W Tychach budowano kolejne osiedla po południowej stronie wykopu kolejowego: Magdalena, Honorata, a później Karolina oraz Łucja, gdzie fabryka w porozumieniu z władzami miasta otrzymywała mieszkania do rozdysponowania wśród pracowników.

Miejscowych także namawiano do podjęcia pracy w fabryce; zorganizowano zabawę pod hasłem: „Pracuj z nami, ucz się u nas, baw się z nami”. Ta wielogodzinna impreza odbyła się 27 lipca 1974 roku, a jej zadaniem było rozpropagowanie najmłodszego, a zarazem największego i najbardziej nowoczesnego zakładu pracy. Festyn FSM przeprowadzono w dwóch lokalizacjach – na dawnym pl. Bolesława Bieruta (dziś pl. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego) oraz wokół Teatru Małego. Koncertowały orkiestry dęte, zespół regionalny Czantoryjki oraz zespół młodzieżowy Vademecum. Przez miasto przejechała wielobarwna kolumna fiatów 126p oraz syren R-20, dopełniona wystawą tych pojazdów, wśród których niemałe zamieszanie wywołał bombel, czyli maluch z nadbudowanym bagażnikiem. Najmłodsi mieszkańcy miasta brali udział w konkursach rysunkowych i malarskich, można było podziwiać pokaz mody oraz odwiedzić kiermasz książki i prasy motoryzacyjnej. Impreza cieszyła się ogromnym powodzeniem i zachęcała do podjęcia pracy w Zakładzie nr 2, gdzie w kolejnych tygodniach uruchamiane miały być pierwsze wydziały, co stwarzało możliwość uczestnictwa w organizowaniu wydziałów produkcyjnych i kolektywów pracowniczych. Wszystko to pod hasłem wspólnej pracy, nauki oraz zabawy.

Agata Berger-Połomska

Sezon rozpocznie koncert z udziałem Grzegorza Turnaua, jednego z najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów sceny poetyckiej i piosenki autorskiej, którego twórczość łączy elementy jazzu, muzyki klasycznej i poezji śpiewanej. Turnau powróci do Tychów 13 września, by zaprezentować publiczności projekt Kiedyś nadejdzie taki dzień. Na pierwszy plan wyjdą tego wieczoru piękne melodie, zarówno te, które publiczność doskonale zna z największych przebojów artysty (m.in. Między ciszą a ciszą, Bracka, Cichosza), jak i te, które pozostawały niesłusznie w cieniu.

Podczas listopadowej odsłony AUKSO MODERN w tyskiej Mediatece zagra Kuba Więcek — urodzony w Rybniku, wykształcony w Amsterdamie i Kopenhadze saksofonista i kompozytor, jedna z najbardziej charakterystycznych postaci młodego polskiego jazzu. W programie koncertu usłyszymy dzieło skomponowane przez Więcka na saksofon, elektronikę i orkiestrę smyczkową AUKSO. Utwór, w którym artysta eksperymentuje z beatami, piosenkami, muzyką klasyczną i improwizacją, miał swoje prawykonanie na festiwalu Auksodrone w 2022 roku i ponownie zabrzmi w tyskiej Mediatece 8 listopada.

W grudniu z AUKSO wystąpi Miłosz Pękala — jeden z najbardziej fascynujących perkusistów, wybitny muzyk i kompozytor. W 2023 na zamówienie festiwalu Auksodrone Pękala przygotował utwór o wszystko mówiącym tytule Muzyka na smyczki, perkusję i urządzenia elektroniczne. Kompozycja składa się z sześciu ogniw, w których solista kolejno eksploruje instrumentarium perkusyjne od wibrafonu i marimby, przez zestaw multiperkusyjny, złożony z membranofonów i idiofonów o nieokreślonej wysokości dźwięku, po hand pan i anklungi. Bezpośrednią inspiracją estetyczną przyświecającą kompozytorowi był świat gier komputerowych jego dzieciństwa (lata 80.) oraz muzyka perkusyjna i elektroniczna Iannisa Xenakisa. Rewelacyjne studium bębnów, talerzy, werbli, tom-tomów, płytek metalowych i drewnianych oraz udzielających się słuchaczom dobrych wibracji! Miłosz Pękala wystąpi w Mediatece 6 grudnia, warto więc już teraz zaopatrzyć się w Mikołajkowy prezent gwarantujący pełnię doznań artystycznych.

Bilety na koncerty AUKSO można kupić na stronie Ticketmaster.pl, ze szczegółowym programem można zapoznać się na stronie www.aukso.pl

Agnieszka Lakner

W Tychach tego dnia odbędą się trzy spotkania warsztatowe adresowane do różnych grup odbiorców, a na zakończenie zaprezentowany zostanie spektakl mistrzowski w wykonaniu doskonale znanej tyskiej publiczności Agnieszki Przepiórskiej.

Już o godzinie 13.00 na Scenie Kameralnej w Pasażu Kultury Andromeda odbędą się teatralno-muzyczne warsztaty dla dzieci w wieku 6 do 12 lat – „Nuty w teatrze”. To okazja, by wyruszyć w muzyczną podróż po scenach świata, w której śpiew, gra na instrumentach i taniec łączą się z elementami improwizacji i gry aktorskiej. Zajęcia poprowadzą pedagożki Alina Adamczyk i Aleksandra Konieczny, które na co dzień łączą teatr z muzykoterapią.

Również o godzinie 13.00, w Pokoju Edukacji Twórczej (mieszczącym się w siedzibie teatru przy ulicy Hlonda 1) rozpocznie się „Teatr uważności” – warsztaty wytchnieniowe dla dorosłych. Przez dwie godziny uczestnicy będą badać język ciała i sztukę improwizacji, tworząc mikro-etiudy ruchowe, a przy tym ucząc się uważności wobec własnych reakcji. Spotkanie poprowadzi Aniela Kokosza – tancerka i choreoterapeutka, działająca na pograniczu tańca, sztuk performatywnych i nauk o ciele.

Popołudnie z kolei należeć będzie do rodzin z najmłodszymi dziećmi. O godzinie 16.00 w Pokoju Edukacji Twórczej rozpocznie się koncert Sztuka relaksu w wykonaniu Magdaleny Szerugi – gitarzystki i muzykoterapeutki. Wydarzenie skierowane jest do dzieci w wieku od 2 do 5 lat oraz ich opiekunów. Kameralny koncert, wzbogacony o brzmienia mis tybetańskich, dopełni część interaktywna – kącik relaksu z elementami sensorycznymi, który stanie się miejscem wspólnej improwizacji (przy filiżance dobrej herbaty).

Udział w warsztatach jest bezpłatny, jednak ze względu na ograniczoną liczbę miejsc obowiązują wcześniejsze zapisy (szczegółowe informacje na stronie internetowej teatru).

Punktem kulminacyjnym inauguracji sezonu artystycznego w Teatrze Małym będzie spektakl mistrzowski – Nazywam się Anna Walentynowicz. O godzinie 18.00 na dużej scenie teatru wystąpi Agnieszka Przepiórska w przedstawieniu będącym produkcją Teatru Łaźnia Nowa i Domu Spotkań z Historią. To opowieść o jednej z najważniejszych postaci polskiej historii powojennej – robotnicy ze Stoczni Gdańskiej, współzałożycielce Wolnych Związków Zawodowych, kobiecie nieugiętej, a jednocześnie mierzącej się przez całe życie z poczuciem osamotnienia.

Spektakl nie jest jedynie rekonstrukcją biografii, lecz także próbą ukazania, z jaką siłą i determinacją Walentynowicz walczyła o swoje miejsce w świecie, który przez dekady zdominowany był przez męskie narracje i hierarchie. Przepiórska tworzy portret bohaterki, w którym hart ducha miesza się z kruchością, a legenda „matki Solidarności” ukazana jest od strony prywatnych pytań i wątpliwości. To teatr żywy, intensywny, pulsujący emocjami. Nieprzypadkowo spektakl prezentowany jest na inaugurację, bo jego tematyka doskonale koresponduje z motywem przewodnim nadchodzącego sezonu, którym będzie „kobiecość” i jej różne oblicza.

Marcin Stachoń

Program:

13.00–14.30 | Scena Kameralna, Pasaż Kultury Andromeda
Nuty w teatrze – teatralno-muzyczne warsztaty dla dzieci (6–12 lat)
Interaktywne zajęcia, podczas których muzyka staje się teatrem. Uczestnicy będą śpiewać, grać na instrumentach, tańczyć i tworzyć własne etiudy sceniczne.
Czas trwania: 1,5 godz.
Prowadzące: Alina Adamczyk i Aleksandra Konieczny (EduMuzArte)
Wstęp wolny, obowiązują zapisy (tel. 32 227 20 67, 667 772 112, e-mail: joanna.piwowar@teatrmaly.tychy.pl

13.00–15.00 | Pokój Edukacji Twórczej, Teatr Mały
Tatr uważności – warsztaty wytchnieniowe dla dorosłych (od 16 lat)
Teatralne laboratorium skupione na języku ciała, improwizacji i uważnej obecności. Uczestnicy wezmą udział w praktyce ruchowej z wykorzystaniem kokonów sensorycznych INTIBAG.
Czas trwania: 2 godz.
Prowadząca: Aniela Kokosza – tancerka, choreografka, choreoterapeutka
Wstęp wolny, obowiązują zapisy
Maks. uczestników: 15 osób

16.00–17.00 | Pokój Edukacji Twórczej, Teatr Mały
Sztuka relaksu – koncert i wydarzenie sensoryczne dla rodzin z dziećmi (2–5 lat)
Kameralny spektakl dla zmysłów z muzyką na żywo i dźwiękami mis tybetańskich. Po koncercie – strefa relaksacyjna z rekwizytami sensorycznymi i wspólna improwizacja przy herbacie.
Czas trwania: ok. 30 min koncert + 30 min strefy sensorycznej
Prowadząca: Magdalena Szeruga – gitarzystka
Wstęp wolny, obowiązują zapisy
Maks. uczestników: 15 rodzin

18.00 | Scena Teatru Małego
Nazywam się Anna Walentynowicz, reż. Anna Gryszkówna – spektakl (Dom Spotkań z Historią)
Poruszający spekatkl w wykonaniu Agnieszki Przepiórskiej, oparty na książce „Walentynowicz. Anna szuka raju” Doroty Karaś i Marka Sterlingowa. Opowieść o robotnicy Stoczni Gdańskiej, współzałożycielce Wolnych Związków Zawodowych i ikonie „Solidarności”.
Bilety: 30 zł
Rezerwacje i sprzedaż: kasa oraz strona internetowa Teatru Małego

Wstęp na wszystkie warsztaty i wydarzenia towarzyszące jest bezpłatny, obowiązują jednak wcześniejsze zapisy (tel. 32 227 20 67, 667 772 112, e-mail: joanna.piwowar@teatrmaly.tychy.pl

Organizatorem Nocy Teatrów GZM jest Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia

Cały program 15. Nocy Teatrów GZM dostępny jest na stronie internetowej: www.nocteatrowgzm.pl

Piętnastego września w Miejskiej Galerii Sztuki OBOK będzie miała miejsce premiera nowego cyklicznego wydarzenia pod tajemniczą nazwą „Żywa biblioteka”. Opowiedz nam coś więcej o tej inicjatywie, podobno w innych miastach już się odbywa?

„Żywa biblioteka” powstała w 2000 roku w Danii z inicjatywy grupy młodzieżowej Stop the Violence podczas festiwalu Roskilde. Wydarzenie miało na celu przeciwdziałanie przemocy i uprzedzeniom poprzez otwarty dialog między czytelnikiem a „żywą książką”, czyli osobą reprezentującą marginalizowaną grupę społeczną lub taką, której w obiegowej opinii przyporządkowuje się jakiś stereotyp. W 2003 roku projekt został wdrożony w ramach programu Rady Europy, stał się narzędziem edukacji praw człowieka oraz budowania spójności społecznej. „Żywa biblioteka” zaczęła być realizowana w wielu krajach europejskich i poza nimi. Wydarzenie przypomina tradycyjną bibliotekę, istnieje katalog dostępnych „tytułów”, ale zamiast książek można „wypożyczyć” ludzką historię. „Czytacze” przez około trzydzieści minut rozmawiają z „żywą książką”, zadają pytania i mogą lepiej zrozumieć czyjeś doświadczenia. W Polsce już od 2007 roku metoda ta jest wykorzystywana w inicjatywach edukacyjnych i społecznych. „Żywa biblioteka” traktowana jest jako narzędzie edukacji antydyskryminacyjnej. Podglądając m.in. rozwój inicjatywy w Katowicach, zamarzyłem, żeby zostać jej organizatorem w naszym mieście.

Jesteś społecznikiem, autorem sześciu książek. Co w kontekście własnych obserwacji i doświadczeń zainspirowało Cię do zorganizowania „Żywej biblioteki” w Tychach?

Od lat jestem blisko ludzi i widzę, jak często rządzą nami stereotypy. Widziałem, jak łatwo przykleić komuś etykietę, a jak trudno naprawdę go posłuchać. Uważam, że mamy ogromne zapotrzebowanie na dialog i lekarze powinni go masowo przepisywać podczas każdej wizyty. Chciałem stworzyć przestrzeń, w której mieszkańcy mogą spotkać człowieka takim, jakim jest – bez filtrów, bez uprzedzeń. W mojej działalności oraz w pisaniu zawsze szukam tego, co ma szansę łączyć. „Żywa biblioteka” to właśnie takie mosty – rozmowy, które mają siłę zmieniać nas samych i nasze miasto. Zwłaszcza że Tychy wciąż opornie uczą się tolerancji, co pokazała ostatnia agresywna postawa części mieszkańców wobec Dnia Równości.

Skoro „Żywa biblioteka”, to spotkania z ludźmi doświadczającymi różnego rodzaju wykluczeń, kogo zaprosisz do nas?

Wśród naszych „żywych książek” będą: osoba z niepełnosprawnością ruchu, osoba z dziecięcym porażeniem mózgowym, seniorka, górniczka, aktywistka prozwierzęca, weganka, osoba aro-ace, matka dziecka z niepełnosprawnością intelektualną, aktor z kryminalną przeszłością oraz wytatuowany społecznik.

A czy istnieje jakiś regulamin „żywej”? Podstawowe zasady „wypożyczania”?

Tak. Rozmowa trwa zwykle około trzydziestu minut i ma charakter prywatny – nie nagrywamy, nie oceniamy, nie powtarzamy dalej usłyszanych historii. Można pytać o wszystko, ale w sposób taktowny i pełen zrozumienia. Zarówno czytelnik, jak i „książka” mogą w każdej chwili zakończyć spotkanie. Cała idea polega na tym, by nie patrzeć na „okładkę”, lecz wsłuchać się w prawdziwą opowieść drugiego człowieka.

Jakiego długoterminowego efektu spodziewasz się po wdrożeniu tego cyklu do Tychów?

Długoterminowym efektem powinno być budowanie większej otwartości, empatii i wzajemnego zrozumienia między mieszkańcami. Marzy mi się, żeby Tychy były miejscem, w którym dialog staje się naturalną częścią życia społecznego, a różnorodność siłą, nie powodem do podziałów. Obiecuję aplikować dwie edycje „żywej” w ciągu roku jako dawki przypominające.

Dziękuję za rozmowę.

Do „Żywej biblioteki” zapraszamy 15 września 2025 od 15.30 do 20.00 w Miejskiej Galerii Sztuki OBOK.

rozmawiała Dominika Porwit

Link do wydarzenia znajduje się TUTAJ

Z nieukrywaną radością ogłaszamy:
Jury w składzie: Paweł Chowaniec (Antyradio), Janusz Borzucki (Dżem), Robert “Kazon” Kazanowski (Nocny Kochanek) oraz Piotr Kumor (MCK Tychy), zdecydowało, że Nagroda Prezydenta Miasta Tychy w wysokości 7000 zł brutto i zaproszenie na przyszłoroczny Festiwal Rocka na Plaży trafia do zespołu BATNA!

To były wyjątkowe chwile na scenie Rocka na Plaży – emocje i energia, której nie da się podrobić! Ta atmosfera zostanie na długo z nami, ale i tymi, którzy rywalizowali ze sobą na wielkiej scenie.

Wielkie gratulacje dla zwycięzców konkursu. Widzimy się za rok na tej samej scenie!

Fotorelacja z wydarzenia dostępna jest na facebookowym profilu Miejskiego Centrum Kultury w Tychach.

Fot. M. Janusiński

Do których osób zasłużonych w świecie tyskiej kultury trafią w tym roku nagrody Prezydenta Miasta?
Przekonamy się o tym 12 września podczas Tyskiej Gali Kultury, która jest świętem twórców, animatorów i działaczy, którzy swoją pracą i pasją przyczyniają się do rozwoju życia artystycznego w Tychach. Oprócz dotychczas przyjętych kategorii, za które można otrzymać nagrodę (twórczość artystyczna, upowszechnianie kultury, ochrona dóbr kultury) Prezydent Tychów od 2022 roku przyznaje tytuł „Tyskiego Mecenasa Kultury” osobom, które w szczególny sposób promują miasto Tychy poprzez własny dorobek artystyczny o szczególnym znaczeniu w wymiarze ponadlokalnym. Dodatkowo, w tym roku po raz pierwszy przyznany zostanie tytuł „Tyskiego Mecenasa Kultury”. Tytuł może być przyznany osobom prywatnym, firmom, instytucjom publicznym lub innym podmiotom za działania na rzecz twórców, organizacji artystycznych i kulturalnych, instytucji kultury, a także przedsięwzięć związanych z kulturą i sztuką w Tychach.

Nagrody prezydenta Tychów w dziedzinie kultury i sportu wręczane są od roku 1996. Wśród nagrodzonych w dziedzinie kultury znajdują się między innymi: Maria Lipok-Bierwiaczonek, AUKSO Orkiestra Kameralna, Stanisław Mazuś, Ireneusz Krosny, Michał Litkiw, Tomasz Wenklar, Sebastian Riedel, zespół Dżem. Nagrodę ambasadora miasta Tychy, przyznawaną od 2022 roku otrzymało AUKSO – Orkiestra Kameralna Miasta Tychy pod dyrekcją Marka Mosia, Mateusz Krzyżowski (2023 r.) i Michał Czachowski (2024 r.)

W 2024 roku laureatami Nagrody Prezydenta Miasta Tychy w dziedzinie kultury zostali:
Michał Brożek – dyrygent, kompozytor organista, nauczyciel, absolwent Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
Agnieszka Łapka – malarka, autorka tekstów, grafik, wokalistka.
Izabela Wądołowska – graficzka, kostiumolożka, scenografka, muralistka, malarka, projektantka, kuratorka wystaw artystycznych.
Nagrodę Tyskiego Ambasadora Kultury, przyznawaną od 2022 roku, otrzymał Michał Czachowski – gitarzysta flamenco, producent muzyczny, wydawca, inżynier dźwięku, grafik, publicysta, wykładowca, doktorant Akademii Muzycznej w Krakowie, architekt.

W tym roku zgodnie z regulaminem do Urzędu Miasta zostało zgłoszonych 31 kandydatów. Po szczegółowej analizie wniosków, powołana przez prezydenta komisja rekomendowała laureatów. Kim są? Przekonamy się już wkrótce.

Tyska Gala Kultury odbywać się będzie w tyskiej Mediatece w piątek 12 września o godz. 18.00. W części artystycznej wystąpi AUKSO – Orkiestra Kamaeralna Miasta Tychy pod dyrekcją Marka Mosia oraz Grzegorz Turnau. Koncert ten jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych, ponieważ rozpoczyna on sezon artystyczny AUKSO w dniu 13 września.

Więcej o koncercie można przeczytać TUTAJ