Rozmawiamy o sile wyróżnienia, które zdobył dwadzieścia cztery lata temu i o tym, co ono znaczy dzisiaj.

Tyskiej publiczności artysta ten jest doskonale znany jako reżyser przedstawienia Seks dla opornych, które miało premierę w końcu ubiegłego roku w Teatrze Małym. Natomiast podczas tegorocznej edycji Tyskich Spotkań Teatralnych będziemy mieli okazję zobaczyć spektakl Matka i dziecko na podstawie tekstu Jona Fossego (prezentowany po raz pierwszy poza siedzibą Teatru WARSawy) w reżyserii Adama Sajnuka, z udziałem tyszanki Kamilli Baar.

Zacznijmy od 2001 roku. Podczas 28. Tyskich Spotkań Teatralnych zdobywa Pan Grand Prix – jak się okazuje jedną z zaledwie dwóch indywidualnych nagród w ponad pięćdziesięcioletniej historii tego festiwalu. Miał Pan wtedy 25 lat. Co z tamtej chwili zostało? Albo szerzej, w czym ta nagroda pomogła?

To była moja pierwsza nagroda indywidualna. Wcześniej dostawaliśmy wyróżnienia zespołowe. W Tychach byłem wtedy z dwoma grupami: kabaretem Strzały z Aurory, który pokazywał The Never Ending Story w reżyserii Tomasza Jachimka i z Teatrem Konsekwentnym, który prezentował Zaliczenie, Lekcję. Raczej nastawialiśmy się na nagrodę dla spektaklu, a już na pewno nie myślałem o indywidualnym wyróżnieniu. Tymczasem podczas gali okazało się, że to ja dostaję Grand Prix.

Zespoły pół-żartem były trochę „dotknięte”, że to nie cała grupa została uhonorowana, ale w praktyce nagroda dla aktora, który zagrał w dwóch produkcjach, była też sygnałem, że same spektakle zostały zauważone i docenione.

Najważniejsze jest jednak to, że taka nagroda na początku drogi daje potężnego „kopa” – ktoś cię widzi i mówi: „to ma sens”. W jury byli m.in. Emilia Krakowska, Zdzisław Wardejn, Leszek Bzdyl – ludzie, których znałem z teatru i ekranu. Dla młodego człowieka to był wymowny znak zaufania.

W tamtym czasie uchodziłem jeszcze za amatora. Nie skończyłem żadnej szkoły artystycznej, mam inne studia i często żartuję, że jestem samozwańczym artystą. Właśnie dlatego ta nagroda była dla mnie tak ważna. Dawała pewność, że droga obrana poza systemem i instytucjami też ma sens.

Jest też znacząca klamra po latach. Z każdym z jurorów przecięły się moje zawodowe drogi w przyszłości. Pani Emilia zagrała w reżyserowanych przeze mnie Ośmiu kobietach (grane do dziś w Och-Teatrze), Leszek Bzdyl zrobił choreografię do mojej premiery Ferdydurke w Teatrze Miejskim w Gliwicach, a z panem Zdzisławem Wardejnem pracowałem przy czytaniu w Teatrze Dramatycznym. Dodam, że z Leszkiem prywatnie grywamy w tenisa. Taki był więc ciąg dalszy tej tyskiej historii.

Jest też zabawna anegdota. Kiedy zaprosiłem panią Emilię do rozmowy o Ośmiu kobietach, zobaczyła mnie w progu Och-Teatru i od razu krzyknęła: „A ja ci kiedyś dałam nagrodę, pamiętasz?”. Pamiętałem doskonale.

Dodam jeszcze, że nagrody, które wtedy zdobywaliśmy, były nie tylko prestiżowe. To był realny zastrzyk energii – także tej finansowej. Pieniądze przeznaczaliśmy na kolejne premiery, bo działaliśmy bez dotacji, składkowo, własnym sumptem. To uczyło gospodarowania i mobilizowało do następnych działań i właśnie dzięki takim nagrodom mogliśmy robić kolejne premiery.

Wraca Pan do Tychów jako juror po raz trzeci. Jak dziś postrzega Pan miejsce Tyskich Spotkań wśród innych festiwali teatralnych?

To festiwal łączący amatorów, półamatorów i profesjonalistów. Jest mi do niego szczególnie blisko – sam nie kończyłem szkoły artystycznej, więc dobrze rozumiem ludzi, którzy robią teatr po godzinach, często łącząc go z pracą zawodową.

Cenię też samą formułę Spotkań. Po każdym dniu odbywają się rozmowy jurorów z uczestnikami. To są niezwykle wartościowe chwile. Można dowiedzieć się, co ich skłoniło do zajęcia się teatrem, czym zajmują się zawodowo na co dzień, jakie mają doświadczenia. Te spotkania pokazują, że teatr jest nie tylko profesją, ale też pasją, drogą życiową, czasem terapią. To sprawia, że Tyskie Spotkania Teatralne mają wyjątkową wartość i sens wykraczający poza same przedstawienia.

Pamiętam opowieść uczestnika, dla którego teatr stał się drogą wyjścia z więziennej traumy. Z drugiej strony mamy Teatr Naumiony, który zrzesza nie tylko młodzież i dorosłych, ale także seniorów i odnosi spektakularne sukcesy. W tym roku aktorka tego zespołu, Karolina Sosna, zdobyła Złotą Maskę za rolę Adeli w spektaklu Bajtle w reżyserii Iwony Woźniak. To najlepszy dowód, że teatr amatorski może równać się z zawodowym. Sam zresztą dostałem w tym roku Złotą Maskę za reżyserię Ferdydurke w Teatrze Miejskim w Gliwicach, widzę więc, jak różne nurty potrafią się spotykać w jednej przestrzeni nagród i rozmów o teatrze.

I jeszcze jedno. Odkąd Paweł Drzewiecki prowadzi festiwal, mam wrażenie, że zyskał on dodatkową energię i wyraźniej zaistniał w przestrzeni medialnej. Przed wydarzeniem pojawia się sporo informacji: kto gra, kto w jury, kiedy i gdzie. To ważne, że festiwal żyje, rezonuje.

Seks dla opornych – premiera sylwestrowa za nami, spektakl w repertuarze. Co Pana zaskoczyło w odbiorze tyskiej publiczności?

Ten tekst można zagrać farsowo albo potraktować jako tragikomedię relacyjną. Poszliśmy w to drugie. Oczyściłem adaptację z typowo farsowych gagów, ale nie pozbawiliśmy jej komizmu – są więc sceny, które bawią, ale i takie, które celowo mają być nieco mniej lżejsze.

Tyska publiczność reagowała dokładnie tak, jak marzyliśmy, tworząc spektakl – śmiech tam, gdzie trzeba, i skupienie, kiedy robi się poważnie. Premierowe przedstawienia kończyły się owacjami na stojąco, kolejne gramy przy pełnej widowni. To cieszy. Recepta jest zawsze ta sama, niezależnie czy pracuję w Tychach, Gliwicach, Częstochowie czy Warszawie. Podchodzę do spektaklu uczciwie, z pełnym zaangażowaniem. Teatr wymaga wszędzie tego samego – klarownej opowieści i maksymalnego wysiłku.

Już wkrótce Matka i dziecko Jona Fossego – 23 listopada, podczas 51. Tyskich Spotkań, zobaczymy ten spektakl w Tychach. Na czym chciałby Pan, żeby skupiła się uwaga widzów?

To zupełnie inny rejestr. Opowieść o matce, która zostawia syna i wyjeżdża „robić karierę”, a po latach syn przychodzi ją skonfrontować. Tekst jest właściwie monologiem matki, syn prawie milczy. Fosse to „mistrz niewypowiedzianego”: najważniejsze dzieje się między wierszami.

Nasza praca polegała na odkodowaniu podtekstów i zbudowaniu wewnętrznych monologów. Bywało tak, że próbowaliśmy coś wyrzucić, a po dwóch dniach okazywało się, że tekst bez tego fragmentu tracił swój nerw i musieliśmy to przywracać. Fosse często operuje powtórzeniami, jak w życiu, kiedy wracamy do tych samych słów wciąż na nowo.

Mierzenie się z twórczością laureata Nagrody Nobla było dla mnie szczególnym doświadczeniem. Teksty Fossego wymagają od reżysera i aktorów wyjątkowej uważności, każą słuchać ciszy, rytmu i powtórzeń, nie pozwalają iść na skróty. To teatr, który wymaga skupienia zarówno od twórców, jak i widzów.

Reakcje widowni bywały dotychczas bardzo mocne, szczególnie kobiet. Zdarzało się, że po spektaklu przychodziły do garderoby, wzruszone, z poczuciem, że „to zostaje”. Pamiętam też wieczór, kiedy Krystyna Janda po spektaklu napisała mi wiadomość z bardzo ciepłymi gratulacjami, dodając, że musi pędzić do kręgarza. A kilka godzin później, już w środku nocy, przyszła kolejna: „Cały spektakl opowiedziałam kręgarzowi”. Tak to przeżyła.

To przedstawienie działa intuicyjnie. My rysujemy mapę, ale każdy widz dopisuje do niej własne doświadczenia.

Cieszę się też, że w Tychach zagramy to po raz pierwszy poza Warszawą, a Kamilla Baar, tyszanka, pokaże się publiczności w rodzinnym mieście w roli dramatycznej, zupełnie innej niż w Seksie dla opornych.

Dwie dekady temu był Pan młodym uczestnikiem, którego dostrzegło jury. Czy wyobraża sobie Pan, że za jakiś czas zaprosi któregoś z tegorocznych laureatów do zawodowej współpracy?

To się praktycznie już dzieje. Po ubiegłorocznym festiwalu jedna z laureatek – studentka z Wrocławia, która prezentowała monodram – przesłała mi swoje portfolio aktorskie. Dodałem je do swojej „bazy” aktorów, z której korzystam przy obsadzaniu nowych produkcji. Jeśli ktoś pasuje wiekowo czy fizycznie do roli, zapraszam na spotkanie.

Gdyby w tej edycji znów zdarzyło się Grand Prix dla aktorki czy aktora, a nie zespołu, jak dzieje się to najczęściej, to czy dziś taka nagroda „niesie” bardziej niż dwadzieścia lat temu?

Wtedy, w 2001 roku, informacja rozchodziła się głównie pocztą pantoflową i w krótkich wzmiankach prasowych. Dziś jest inaczej. Media społecznościowe sprawiają, że wieść rozchodzi się natychmiast i potrafi stać się „informacją dnia” w środowisku teatralnym. To pomaga młodym twórcom zaznaczyć się przy kolejnych obsadach czy castingach. Nie zapominajmy jednak, że najważniejsza jest wewnętrzna motywacja. Nagroda daje prędkość i energię, ale dalej trzeba biec samemu.

Co ważne, takie wyróżnienia mają szczególną wagę zwłaszcza dla ludzi z offu. Dla wielu z nich to często jedyna trampolina – daje im energię i motywację do dalszej pracy. Sam wiem, jak trudne jest funkcjonowanie poza instytucjonalnym obiegiem. Dlatego uważam, że Grand Prix w Tychach naprawdę może dodać skrzydeł, bo to nie tylko prestiż, ale też siła, która pozwala poczuć, że to, co robisz, ma sens.

Bardzo dziękuję za rozmowę i do zobaczenia na 51. Tyskich Spotkaniach Teatralnych.

Do zobaczenia!

rozmawiał Marcin Stachoń

Pełen program festiwalu dostępny jest tutaj.

Tyskie Spotkania Teatralne to jeden z najstarszych i najbardziej cenionych festiwali teatralnych na Śląsku. W programie znajdą się spektakle uznanych reżyserów i artystów z czołowych polskich scen – m.in. Dzieje grzechu w reżyserii Wojtka Rodaka (Narodowy Stary Teatr w Krakowie), Wczoraj byłaś zła na zielono Anny Augustynowicz czy Matka i dziecko Adama Sajnuka (Teatr WARSawy).

Tradycyjnie ważną częścią wydarzenia będzie nurt konkursowy, w którym zaprezentują się młodzi twórcy i niezależne zespoły teatralne. Ich spektakle – od Popiołów. Millenium po Daj gryza – będzie można oglądać bezpłatnie, również w transmisji online na kanale YouTube Teatru Małego.

Na zakończenie, 30 listopada, w ramach postscriptum festiwalu, publiczność zobaczy popularny spektakl Seks dla opornych w reżyserii Adama Sajnuka.

Tyskie Spotkania Teatralne to tydzień pełen emocji, artystycznych odkryć i rozmów o teatrze – wydarzenie, które od ponad pół wieku łączy profesjonalistów, pasjonatów i publiczność.

Program

17–23 listopada 2025
Teatr Mały w Tychach, Pasaż Kultury Andromeda, Mediateka

17 listopada 2025 (poniedziałek)

godz. 18.00 / Teatr Mały, duża scena / 60 zł
Dzieje grzechu
Stefan Żeromski
reż. Wojtek Rodak
Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie

18 listopada 2025 (wtorek)

godz. 18.00 / Pasaż Kultury Andromeda, scena kameralna / wstęp wolny
Słuchanie w ciemnościach – Iwona, księżniczka Burgunda
Witold Gombrowicz
reż. Paweł Drzewiecki

19 listopada 2025 (środa)

godz. 17.00 / Mediateka / 60 zł
Victoria / True Woman Show
reż. Wawrzyniec Kostrzewski
Garnizon Sztuki

godz. 18.00 / Teatr Mały, duża scena / 60 zł
Wczoraj byłaś zła na zielono
reż. Anna Augustynowicz
Teatr Dramatyczny w Warszawie

godz. 20.00 / Mediateka / 60 zł
Victoria / True Woman Show
reż. Wawrzyniec Kostrzewski
Garnizon Sztuki

20 listopada 2025 (czwartek)

godz. 15.30 / Pasaż Kultury Andromeda, scena kameralna / wstęp wolny
Popioły. Millenium
reż. Misza Czorny
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach: Szkoła Aktorska i Szkoła Pisania Sztuk
spektakl konkursowy

godz. 18.00 / Teatr Mały, duża scena / 60 zł
Separatka
reż. Joanna Szczepkowska
Teatr Polski

godz. 20.30 / Pasaż Kultury Andromeda, scena kameralna / wstęp wolny
Pierwsze Bandziorki
reż. Natalia Sołtysik
Bandziorki
spektakl konkursowy

21 listopada 2025 (piątek)

godz. 17.00 / Teatr Mały, duża scena / wstęp wolny
Baby, kere poradzą
reż. Joanna Lorenc
Teatr dla Dorosłych
spektakl konkursowy

godz. 19.00 / Pasaż Kultury Andromeda, scena kameralna / wstęp wolny
Dzieciorób
reż. Wiktor Frankowicz
Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, Wydział Reżyserii i Dramaturgii (WRD)
spektakl konkursowy

godz. 20.15 / Teatr Mały, duża scena / wstęp wolny
Kto odkrył Amerykę
reż. Julia Mark
Fundacja rekreacja
spektakl konkursowy

22 listopada 2025 (sobota)

godz. 12.00 / Teatr Mały, duża scena / wstęp wolny
Daj gryza
reż. Marta Parzychowska
Klub Anonimowych Aktorów
spektakl konkursowy

godz. 14.30 / Pasaż Kultury Andromeda, scena kameralna / wstęp wolny
Jeszcze tu jesteś?
reż. Jerzy Kaszuba, Alicja Królewicz

godz. 16.00 / Teatr Mały, duża scena / wstęp wolny
(Nie)ukształtowana
reż. Natalia Podyma

godz. 17.30 / Teatr Mały, górne foyer / wydarzenie transmitowane online
Forum dyskusyjne dla uczestników nurtu konkursowego

23 listopada 2025 (niedziela)

godz. 18.00 / Teatr Mały, duża scena / 60 zł
Matka i dziecko
reż. Adam Sajnuk
Teatr WARSawy

Postscriptum – 51. Tyskie Spotkania Teatralne

30 listopada 2025 (niedziela)

godz. 16.00 / Teatr Mały, duża scena / 65 zł
Seks dla opornych
Michele Riml
reż. Adam Sajnuk
Teatr Mały w Tychach

Informacje dodatkowe:
Wszystkie spektakle konkursowe będą transmitowane na kanale YouTube Teatru Małego.
Wejściówki na spektakle konkursowe można odbierać od wtorku (4 listopada) w kasie Teatru Małego; bilety do nabycia również w kasie teatru oraz na stronie teatrmaly.tychy.pl/bilety.

Witamy się z Państwem na początku listopada, w czasie pomiędzy festiwalami. Za nami nie tylko emocjonujący jak zwykle Konkurs Chopinowski (niestety nasz Tyski Ambasador Kultury Mateusz Krzyżowski zakończył swój udział na pierwszym etapie), ale i festiwal Auksodrone. Chociaż wciąż mniej słynny niż ten pierwszy, Auksodrone cieszy się ogromnym uznaniem muzycznego środowiska, a utwory powstające na festiwalowe zamówienie i wydawane później jako albumy odbijają się głośnym echem nie tylko w kraju. O jednym z takich albumów piszemy na stronie 8, a wrażeniami z tegorocznej edycji Auksodrone dzieli się Jacek Hawryluk na stronie 14.

Przed nami natomiast Tyskie Spotkania Teatralne. Na stronach 4 i 5 Adam Sajnuk – aktor i reżyser, o którym można powiedzieć, że jest stałym bywalcem TST (trzeci raz jako juror, a przed laty jako uczestnik i laureat) – opowiada o swoich doświadczeniach związanych z tym festiwalem i o specyficznym wymiarze Spotkań, które odbywają się nie tylko na scenie.

Tego, że w Tychach rodzą się ciekawe projekty artystyczne, dowodzą nie tylko wspomniane wyżej imprezy. W tym numerze piszemy aż o dwóch projektach zrealizowanych w ramach Tyskiego Banku Kultury. W tegorocznej edycji powstało m.in. wizualno-muzyczne dzieło Pogłos – tryptyk. Materiał jest świeżo po premierze, a więcej można przeczytać o nim w rozmowie z autorem Kubą Wójcikiem na stronie 7.

Tuż przed oddaniem tego numeru do druku udało nam się też porozmawiać (dzięki dobrodziejstwom internetu) z Wiktorią Kwoką, utalentowaną, młodą reżyserką, której film krótkometrażowy Poczekajmy jeszcze chwilę zdobył nagrodę dla najlepszego filmu międzynarodowego na festiwalu Cindependent w Cincinnati. Film powstał m.in. dzięki zeszłorocznej edycji Tyskiego Banku Kultury!

Cieszymy się też bardzo, że możemy w tym numerze polecić Państwu AZetkę, czyli Tyską Kartę Mieszkańca, która – mamy nadzieję – jeszcze bardziej umili Państwu korzystanie z oferty kulturalnej miasta.

Sylwia Witman

W listopadowym wydaniu znajdziemy artykuły na temat:
– długo oczekiwanej przez tyszan Karty Mieszkańca,
– nagrodzonego na Festiwalu Filmowym Cindependent w Cincinati filmu Poczekajmy jeszcze chwilę autorstwa tyszanki Wiktorii Kwoki,
– Tyskich Spotkań Teatralnych, o których opowiada w wywiadzie Adam Sajnuk,
– powstawania fabryki i Polskiego Fiata 126p, o czym więcej można dowiedzieć się w Muzeum Miejskim w Tychach, podczas oprowadzania po wystawie Pracuj z nami, ucz się u nas, baw się z nami!,
– wizualno-muzycznego tryptyku Pogłos autorstwa tyszanina Kuby Wójcika,
– festiwalu Auksodrone, który odbył się na początku października.
Oprócz tych kilku wymienionych tematów na czytelników czeka jeszcze wiele ciekawych propozycji artykułów oraz bogate kalendarium wydarzeń.

Wydawca: Miejskie Centrum Kultury w Tychach, ul. Bohaterów Warszawy 26, 43-100 Tychy, tel. 32 438 20 61, e-mail: redakcja@mck.tychy.pl
Redaktor naczelna: Sylwia Witman, e-mail: ramykultury@kultura.tychy.pl
Zespół: Daria Gawrońska, Agnieszka Lakner, Małgorzata Król, Anna Mrówczyńska, Justyna Stolfik-Binda
Korekta: Agnieszka Tabor
Layout: Aleksandra Krupa i Bartek Witański Blank Studio, Marcin Kasperek KlarStudio
Skład i łamanie: Magdalena Dziedzic KlarStudio
Druk: Drukarnia AAPrint, Mikołów Nakład: 3000 egz.
Foto na okładce: Rafał Meszka

Ramy Kultury nr 47
Ramy Kultury nr 46
Ramy Kultury nr 45
Ramy Kultury nr 44
Ramy Kultury nr 43
Ramy Kultury nr 42
Ramy Kultury nr 41
Ramy Kultury nr 40
Ramy Kultury nr 39
Ramy Kultury nr 38
Ramy Kultury nr 37
Ramy Kultury nr 36
Ramy Kultury nr 35
Ramy Kultury nr 34
Ramy Kultury nr 33
Ramy Kultury nr 32
Ramy Kultury nr 31
Ramy Kultury nr 30
Ramy Kultury nr 29
Ramy Kultury nr 28
Ramy Kultury nr 27
Ramy Kultury nr 26
Ramy Kultury nr 25
Ramy Kultury nr 24
Ramy Kultury nr 23
Ramy Kultury nr 22
Ramy Kultury nr 21
Ramy Kultury nr 20
Ramy Kultury nr 19
Ramy Kultury nr 18
Ramy Kultury nr 17
Ramy Kultury nr 16
Ramy Kultury nr 15
Ramy Kultury nr 14
Ramy Kultury nr 13
Ramy Kultury nr 12
Ramy Kultury nr 11
Ramy Kultury nr 10
Ramy Kultury nr 9
Ramy Kultury nr 8
Ramy Kultury nr 7
Ramy Kultury nr 6
Ramy Kultury nr 5
Ramy Kultury nr 4
Ramy Kultury nr 3
Ramy Kultury nr 2
Ramy Kultury nr 1

Fot. O. Dopierała

Narodowe Święto Niepodległości, obchodzone 11 listopada, to jedno z najważniejszych świąt państwowych w Polsce. Upamiętnia ono odzyskanie niepodległości w 1918 roku, po 123 latach zaborów, kiedy to Polska powróciła na mapę Europy jako suwerenne państwo. Z tej okazji przygotowane zostały uroczystości, do uczestnictwa w których zapraszamy wszystkich tyszan.

Program:
11 listopada
10:30 – Msza w intencji Ojczyzny w kościele pw. św. Krzysztofa w Tychach z oprawą muzyczną chóru Cantate Deo pod dyrekcją Michała Brożka.
11:40 – Przemarsz z Orkiestrą Dętą KWK Piast sprzed kościoła w kierunku Pomnika Niepodległości.
12:00 – Złożenie kwiatów.

Po zakończeniu oficjalnej części obchodów przy Pomniku Niepodległości odbędą się warsztaty rękodzielnicze dla dzieci.

Wydarzenia towarzyszące:

11 listopada, g. 13:30 – VII Tyski Bieg Niepodległości na terenie Ośrodka Wypoczynkowego Paprocany. Organizator: Aktywne Miasto; zapisy: dostartu.pl.
11 listopada, g. 17:00 – Koncert Tyskiego Chóru Mieszanego Presto Cantabile pod dyrekcją Natalii Łukaszewicz-Charabin pt. Muzyczne motywy wiary, nadziei i miłości w filmie i musicalu realizowany w ramach Tyskich Inicjatyw Kulturalnych 2025 w kościele pw. św. Marii Magdaleny w Tychach.
24 listopada, g. 15:00 – Koncert galowy X Wojewódzkiego Konkursu Pieśni Patriotycznej i Historycznej Nad nami Orzeł Biały w sali koncertowej w Mediatece.
Organizator: Młodzieżowy Dom Kultury nr 1 im. Artystów Rodu Kossaków w Tychach; szczegóły na stronie: mdk1.oswiata.tychy.pl.

IV Wojewódzki Przegląd Amatorskich Zespołów Teatralnych „Oko na Teatr 2025” to wydarzenie artystyczne, które odbyło się 25–26 października 2025 r. w Regionalnym Ośrodku Kultury w Częstochowie i w Zespole Szkół im. B. Prusa w Częstochowie. Jest to przegląd skierowany do amatorskich zespołów teatralnych (zarówno młodzieżowych, jak i dorosłych) z województwa śląskiego, który umożliwia prezentację spektakli, wymianę doświadczeń oraz ocenę przez jury składające się z profesjonalistów.

Z dumą informujemy, że podczas uroczystości wręczenia nagród laureatom IV Wojewódzkiego Przeglądu Amatorskich Zespołów Teatralnych „Oko na teatr 2025”, która odbyła się 26 października 2025 r., jury przyznało drugą nagrodę w kategorii zespołów teatralnych naszemu Teatrowi Gęba, działającemu przy Miejskie Centrum Kultury w Tychach.

Jury w uzasadnieniu wskazało na wysoką jakość przygotowania, zaangażowanie w prezentację, wrażliwość estetyczną, trafną reżyserię oraz staranny dobór literatury i autorskiego scenariusza — cechy, które w pełni charakteryzują działalność Teatru Gęba. Potwierdza to, że młodzieżowy zespół z Tychów, działający przy Miejskie Centrum Kultury w Tychach, tworzy spektakle na poziomie, który może konkurować w przeglądach wojewódzkich i pokazywać szerokiej publiczności. Zespół Teatru Gęba będzie kontynuował swoją działalność – kolejne spektakle, próby i nowe projekty artystyczne są już w planach. Zostajemy w gotowości na kolejne wyzwania!

Gratulujemy jeszcze raz naszej grupie – to Wasz sukces!

Fot. Magdalena Borucka

Dzięki niej mieszkańcy mają zyskać dostęp do rabatów w lokalnych firmach, tańszych biletów do instytucji kultury i obiektów sportowych. AZetka będzie dostępna zarówno w formie plastikowej karty, jak i aplikacji mobilnej, w której będzie można szukać aktualnych informacji o wydarzeniach w mieście.

Do programu mogą dołączać lokalni przedsiębiorcy, oferując zniżki i promocje dla posiadaczy karty. Ich oferty będą publikowane w aplikacji oraz na stronie internetowej. Firmy zainteresowane udziałem w programie mogą zgłaszać się do Wydziału Rozwoju Aktywności Obywatelskiej (szczegółowe informacje dostępne są pod adresem e-mail: karta@umtychy.pl lub numerami telefonów (32) 776 35 39, (32) 776 30 30 lub (32) 776 30 46).

Jak podkreśla prezydent Tychów, Maciej Gramatyka, AZetka ma być praktycznym narzędziem, które ułatwi życie mieszkańcom, wspomoże lokalny biznes i zachęci do aktywnego uczestnictwa w życiu miasta – od A do Z.

Więcej informacji na ten temat pojawi się w listopadowym wydaniu miesięcznika Ramy Kultury!

Fot. W. Kieliba

Nagrodę ustanowił w 1994 roku abp Damian Zimoń, by uhonorować osoby, które swoją działalnością naukową, artystyczną lub społeczną ukazują chrześcijańskie wartości i wnoszą trwały wkład w kulturę Górnego Śląska. Jej nazwa – „Światło ze Śląska” – nawiązuje do postaci św. Jacka i bł. Czesława Odrowążów, o których mówiono, że są światłem pochodzącym z tej ziemi.

Tegorocznym, 32. laureatem nagrody został Henryk Jan Botor – kompozytor, dyrygent i organista. O wyróżnieniu poinformował bp Marek Szkudło podczas Pielgrzymki Kobiet i Dziewcząt do Piekar Śląskich. Wskazał, że artysta jest autorem części stałych Mszy św. wykonywanych podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie oraz od lat pełni posługę organisty w parafii św. Marii Magdaleny w Tychach.

Henryk Jan Botor urodził się w 1960 roku w Tychach. Jest absolwentem Akademii Muzycznej w Krakowie, gdzie ukończył studia z wychowania muzycznego, kompozycji i gry na organach, a następnie uzyskał tytuł doktora. Jego dorobek obejmuje liczne utwory symfoniczne, chóralne, organowe i filmowe, a także kompozycje religijne, które rozbrzmiewały podczas ważnych wydarzeń kościelnych – m.in. wizyty Benedykta XVI w Krakowie, kiedy wykonano jego Tu es Petrus.

Jego twórczość znana jest także poza Polską – hymny Misericordias Domini i Deus Caritas est wykonywane są przez chóry na wielu kontynentach. Artysta jest również nauczycielem akademickim i dyrektorem artystycznym Tyskich Wieczorów Kolędowych, a także członkiem Związku Kompozytorów Polskich i laureatem licznych nagród, w tym Śląskiej Nagrody im. Juliusza Ligonia i Srebrnego Krzyża Zasługi.

fot. W. Chrzanowski

Tyski Bank Kultury 2025 – cztery premierowe projekty, cztery światy sztuki

Tyski Bank Kultury, realizowany przez Miejskie Centrum Kultury w Tychach, to program, który od lat wspiera lokalnych artystów, umożliwiając im realizację premierowych projektów muzycznych, literackich, teatralnych i multimedialnych. Jego głównym celem jest rozwój oferty kulturalnej miasta oraz zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w życiu kulturalnym. TBK stawia na oryginalność, profesjonalizm i lokalną tożsamość, tworząc przestrzeń, w której sztuka tyszan może wybrzmieć głośno – zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami.

Tyski Bank Kultury po raz jedenasty otworzył swoje drzwi dla lokalnych artystów, udowadniając, że Tychy to miasto, w którym kreatywność nie zna granic. W tegorocznej edycji programu znalazły się cztery niezwykle różnorodne projekty – od muzyki teatralnej i eksperymentalnej, przez literaturę dla najmłodszych, po międzykulturowe spotkanie dźwięków flamenco i Indii. Każdy z nich łączy w sobie profesjonalizm, pasję i silny związek z lokalną tożsamością.

„Obrazki” Damiana Pielki, czyli muzyczne podsumowanie dekady twórczości teatralnej

Pierwszym z wyróżnionych projektów jest „Obrazki”, muzyczny album będący podsumowaniem dziesięciu lat pracy kompozytora i performera tworzącego muzykę teatralną. Przez ten czas artysta współpracował z teatrami w Polsce i w Europie, tworząc muzykę, która dotąd istniała tylko w przestrzeni scenicznej. Dzięki Tyskiemu Bankowi Kultury te dźwięki zyskają nowe życie – zostaną ponownie nagrane, zremiksowane i udostępnione szerokiej publiczności w formie cyfrowego albumu.

Na płycie znajdą się m.in. kompozycje do spektakli „Jewrope”, „Jak dobrze, że mamy pod dostatkiem” czy „Bóg w Dom”. Projektowi towarzyszyć będzie koncert premierowy oraz panel edukacyjno-warsztatowy w Muzeum Miejskim w Tychach, podczas którego twórca opowie o procesie komponowania muzyki do obrazu i sceny. To nie tylko podsumowanie artystycznej drogi, ale i spotkanie z dźwiękiem w jego najbardziej organicznej formie – pomiędzy teatrem, filmem i eksperymentem.

„Pogłos – tryptyk” Kuby Wójcika, czyli muzyka w dialogu z architekturą i sacrum

Kolejnym projektem jest „Pogłos – tryptyk” autorstwa Kuby Wójcika – gitarzysty, kompozytora i tyskiego artysty znanego z odważnego podejścia do dźwięku i formy. Jego projekt to trzyczęściowa kompozycja na gitarę, głos i elektronikę, zarejestrowana w jednym z najbardziej niezwykłych miejsc w Tychach – kościele pw. Ducha Świętego, zaprojektowanym przez Stanisława Niemczyka i ozdobionym monumentalną polichromią Jerzego Nowosielskiego, zatytułowaną „Kosmiczna wizja obecności Ducha Świętego”.

Kuba Wójcik tworzy muzyczny dialog z tą przestrzenią – łączy dźwięk, pogłos, ciszę i światło, by stworzyć spójną, refleksyjną opowieść o czasie, przestrzeni i duchowości. Projekt zostanie zarejestrowany w formie audiowizualnej – powstaną cztery filmy: trzy artystyczne, prezentujące kompozycje w przestrzeni świątyni oraz czwarty – dokumentalny, ukazujący kulisy projektu i rozmowę z artystą.

Za stronę wizualną odpowiada Marcin Szołtysek, doświadczony filmowiec, którego zadaniem będzie uchwycenie niezwykłej atmosfery tego miejsca i współgrania muzyki z architekturą, a także Andrzej Sepioł. Dzięki publikacji filmów w sieci, projekt stanie się również narzędziem promocji dziedzictwa Tychów i niezwykłego dorobku Nowosielskiego i Niemczyka.

„Różyczka i emocje. Jak radzić sobie, gdy przychodzi złość” Patrycji Lewandowskiej, czyli emocje w dziecięcym świecie

Trzecim projektem jest wyjątkowa inicjatywa o charakterze literacko-edukacyjnym – książka dla dzieci „Różyczka i emocje. Jak radzić sobie, gdy przychodzi złość”, autorstwa tyskiej psycholożki dziecięcej. To ciepła, empatyczna opowieść o małej dziewczynce, która uczy się rozumieć i nazywać swoje emocje – szczególnie te trudne, jak złość.

Publikacja powstała z myślą o dzieciach w wieku 2–5 lat, ale także o ich rodzicach i opiekunach, którzy często szukają narzędzi do rozmowy o emocjach. Książka łączy wiedzę psychologiczną z literacką wrażliwością i pięknymi ilustracjami, tworząc narzędzie edukacyjne i terapeutyczne.

Projekt obejmuje nie tylko wydanie książki, ale również spotkania autorskie, warsztaty emocjonalne oraz działania w mediach społecznościowych, m.in. poprzez specjalny profil Różyczki na Instagramie. Autorka planuje także rozwinięcie serii – kolejne części poświęcone będą m.in. smutkowi, radości i strachowi. „Różyczka i emocje” to przykład projektu, w którym sztuka słowa staje się wsparciem w codziennym życiu i ważnym elementem wychowania emocjonalnego najmłodszych.

„Hecho con Amor” Michała Czachowskiego, czyli muzyczne spotkanie flamenco i Indii

Zupełnie inną energię wnosi projekt „Hecho con Amor” Michała Czachowskiego – gitarzysty flamenco i lidera uznanego na świecie zespołu Indialucia. To trzecia płyta tego wyjątkowego projektu, który od lat łączy muzykę hiszpańską i indyjską, tworząc unikalny dialog kultur.

Album, którego tytuł oznacza „Zrobione z miłością”, zawiera dziewięć nowych kompozycji z udziałem artystów z Polski, Hiszpanii, Włoch i Indii. W nagraniach udział weźmie również kwartet smyczkowy Orkiestry Aukso, będącej muzyczną wizytówką Tychów.

„Hecho con Amor” to przedsięwzięcie o międzynarodowym zasięgu, które promować będzie Tychy na światowej scenie. Projekt obejmuje nagrania, miks i mastering materiału, produkcję płyty CD i winyla, a także realizację teledysków. Jak podkreśla artysta, jego celem jest nie tylko artystyczne spotkanie kultur, ale też budowanie mostów pomiędzy tradycjami, w duchu otwartości i wzajemnego szacunku.

Tegoroczna edycja udowadnia, że Tychy to miejsce, gdzie kultura ma wiele twarzy – od refleksyjnego ambientu i sztuki sakralnej, przez edukację emocjonalną dzieci, po światowe brzmienia Indii i Andaluzji. Każdy z projektów, staje się częścią większej opowieści o Tychach jako mieście otwartym, twórczym i inspirującym.

mk

Tyski Bank Kultury to program, który od lat wspiera lokalnych twórców, pozwalając im rozwijać skrzydła i realizować artystyczne marzenia. W 2024 roku dzięki miejskiemu wsparciu powstały cztery wyjątkowe projekty, które udowadniają, że tyski potencjał kulturalny nie ma granic – od kina, przez muzykę klasyczną i poezję, po jazz, blues i reggae.

Jamajki – tyska fala pozytywnej energii
Zespół Jamajki, prowadzony przez Michała Knieżyka, to jedno z najświeższych i najbardziej energetycznych odkryć na polskiej scenie reggae. Ich pierwszy koncert odbył się w maju 2023 roku, a od tego czasu zagrali już na najważniejszych festiwalach w kraju – w tym na Ostróda Reggae Festiwal, gdzie zdobyli nagrodę specjalną, oraz wygrali przegląd zespołów na festiwalu Reggae na Piaskach. W poprzednich latach dzięki Tyskiemu Bankowi Kultury zrealizowali m.in. teledysk do utworu WALCZ, który obejrzano już ponad 83 tysiące razy w serwisie YouTube i który długo utrzymywał się na szczycie listy przebojów Radia EXPRESS. W edycji 2024 artyści kontynuowali swoją misję realizując kolejny teledysk, tym razem do utworu Stop, który promuje obecnie twórczość zespołu.

Poczekajmy jeszcze chwilę – film o pamięci i miłości
Młoda reżyserka Wiktoria Kwoka, absolwentka Szkoły Filmowej w Łodzi, tyszanka i stypendystka Tyskich Orłów, dzięki wsparciu TBK 2024 zrealizowała poruszający film krótkometrażowy Poczekajmy jeszcze chwilę. To 12-minutowa opowieść o matce i córce, które mierzą się z cieniem wojennej przeszłości. Helena – była więźniarka Auschwitz – i jej córka Marysia ruszają w podróż po zaginionego brata. Film ukazuje, jak trudne jest pogodzenie się z przeszłością i jak długo trwa powrót do życia po traumie. Projekt Wiktorii Kwoki to dowód na to, że tyscy twórcy potrafią sięgać po tematy uniwersalne i głęboko humanistyczne, zachowując przy tym wrażliwość i lokalną tożsamość. Film zdobył nagrodę za Najlepszy Międzynarodowy Film Krótkometrażowy (Best International Short) na Cindependent Film Festival w Cincinnati, o czym szerzej piszemy tutaj.

Herbert 3.0 Kameralnie – poezja w nowym brzmieniu
Kolejny zrealizowany w ramach TBK 2024 projekt, to muzyczny hołd dla jednego z najwybitniejszych polskich poetów XX wieku – Zbigniewa Herberta. Marta Huget-Skiba, koncertmistrz Aukso – Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy i członkini Kwartetu SONOS, przygotowała wyjątkowy projekt Herbert 3.0 Kameralnie, który łączy muzykę klasyczną, elektronikę i wokal Czesława Mozila. Z okazji 100. rocznicy urodzin Zbigniewa Herberta (29 października 2024 r.) artyści postanowili „ubrać” jego poezję w dźwięki, tworząc nowoczesne aranżacje, które pozwalają odkryć teksty poety na nowo. Kwartet SONOS, świętujący w tym roku swoje 10-lecie, w duecie z Miłoszem Wośko i Czesławem Mozilem, udowadnia, że klasyka może brzmieć świeżo, a słowo – wzmocnione muzyką – ma jeszcze większą siłę.

Oscillate – tyski głos jazzu i bluesa
Tegoroczna laureatka Nagrody Prezydenta Miasta Tychy w dziedzinie kultury, Agnieszka Łapka, to artystka o niezwykłej wrażliwości i wszechstronności – wokalistka, malarka, autorka tekstów i okładek płyt. W ramach programu Tyski Bank Kultury 2024 zrealizowała nagranie nowego albumu zespołu Oscillate, w którym współtworzy muzykę z wybitnym pianistą Krzysztofem Głuchem. Ich nowy krążek to muzyczna podróż po pograniczu jazzu i bluesa, pełna emocji, improwizacji i autorskich brzmień. Nagrania powstały w profesjonalnym studiu MaQ Records w Wojkowicach, a celem projektu było nie tylko stworzenie płyty na najwyższym poziomie artystycznym, ale też promocja niszowej, ambitnej sceny muzycznej. Już 15 października 2025 nakładem wytwórni For Tune ukaże się pierwsza część nowego wydawnictwa grupy Oscillate, album Pass the Passion, o czym więcej piszemy tutaj.

Edycja 2024 potwierdza, że Tyski Bank Kultury to nie tylko program grantowy, ale przede wszystkim inwestycja w ludzi z pasją. Dzięki niemu twórcy mogą realizować swoje artystyczne wizje, rozwijać się zawodowo i promować Tychy na kulturalnej mapie Polski. Każdy z wymienionych projektów to inna historia, inny język sztuki – ale wspólne źródło: miasto, które wspiera kreatywność i daje artystom przestrzeń do tworzenia.

Cindependent Film Festival, odbywający się od 2018 roku w Cincinnati, to wydarzenie poświęcone kinu niezależnemu, które łączy międzynarodowych twórców i widzów. Co roku w programie znajduje się ponad sto filmów, a oprócz pokazów odbywają się także warsztaty, panele i spotkania, stwarzając przestrzeń do wymiany doświadczeń między filmowcami z różnych stron świata.

Jest to szczególne wyróżnienie dla rodzimej kinematografii, jako że „Poczekajmy jeszcze chwilę” było jedynym polskim tytułem w oficjalnej selekcji festiwalowej. Film dodatkowo znalazł się w gronie nominowanych w kategoriach Najlepszy film dramatyczny oraz Najlepsza aktorka – za kreację Aleksandry Mireckiej.

To dla nas ogromny zaszczyt, że historia tak mocno zakorzeniona w polskich doświadczeniach rezonuje z widzami na drugim końcu świata. Cindependent Film Festival słynie z odważnego, niezależnego kina, dlatego to wyróżnienie ma dla nas szczególną wartość

– podkreśla reżyserka, Wiktoria Kwoka.

„Poczekajmy jeszcze chwilę” to film zrealizowany w ramach Tyskiego Banku Kultury 2024, którego historia rozgrywa się w powojennej Polsce. Dziesięcioletnia Marysia mieszka z matką Heleną, która przeżyła obóz koncentracyjny. Gdy kobieta oznajmia, że jej brat – wujek Marysi – zjawi się na obiedzie, dziecko, które również doświadczyło wojny, uświadamia sobie, że traumatyczne wspomnienia nie kończą się wraz z zawieszeniem broni. Film subtelnie mierzy się z pytaniem o to, w jaki sposób rodzina może funkcjonować w cieniu niedawnych dramatów.

Wiktoria Kwoka – tyska scenarzystka i reżyserka. Absolwentka Szkoły Filmowej w Łodzi, Warsaw’s Next oraz Atelier Scenariuszowego, gdzie rozwijała pełnometrażowy film „Nogi Babci”. Pracuje również przy filmach fabularnych jako script supervisor (m.in. „Pies, który jeździł koleją”, „Martwi przed świtem”). Miłośniczka kina gatunkowego, obecnie rozwija dwa pełnometrażowe projekty.

Film został zrealizowany przez Notrom Productions.
Autorem zdjęć do filmu jest Juri Walcher.
Film zmontował Tymoteusz Mierzwiński.
Muzykę skomponował i wykonał Przemysław Pilarczyk.
W filmie wystąpili: Lena Semik (Uczennica Szkoły Podstawowej nr 37 w Tychach), Aleksandra
Mirecka, Aleksandra Machała oraz Bartłomiej Dargiewicz.

Serdecznie gratulujemy wygranej i życzymy kolejnych sukcesów zarówno na scenie polskiej, jak i międzynarodowej!