Wolna Szkoła Dzika – Szkoła Demokratyczna w Tychach ma siedzibę w ponadstuletnim historycznym budynku, gdzie przez lata mieściła się Szkoła Podstawowa nr 2. Uczennice i uczniowie wiedzę o tym miejscu czerpią głównie z opowieści ze szkolnej kroniki, której początki sięgają 1877 roku, ale przede wszystkim od ludzi, którzy współtworzyli tę przestrzeń jako nauczycielki i nauczyciele, uczennice i uczniowie oraz rodzice. Kronika, w której można znaleźć fragmenty zapisów okresu pruskiego i polskiego, jest nieocenionym materiałem źródłowym, aby badać lokalną społeczność i dowiedzieć się więcej o aspektach społecznym, politycznym i ekonomicznym.

Z kolei Muzeum Miejskie w Tychach może pochwalić się wydaniem kronik szkolnych: „Kroniką szkolną w Tychach”, „Kroniką szkoły w Paprocanach”, a w dialogu z lokalną społecznością powstała publikacja „Osiedle A, czyli pierwsze”, czyli zeszyt pierwszy serii „Historia mówiona”.

Cykl spotkań zrodził się z ciekawości społeczności szkolnej miejscem i okolicą, gdzie działa od siedmiu lat, oraz z fascynacji korzeniami. Wspólne działanie obejmowało pięć spotkań w 2024 roku i pomogło uczennicom i uczniom w poznaniu historii dzisiejszych dzielnic Tychów, a dawnych wsi – Urbanowic, Jaroszowic i Wygorzela. Służyły temu warsztaty historii mówionej, co pokazało, jak prowadzić wywiady z osobami zamieszkującymi okolicę. Zebrane opowieści pozwalają zapoznać się z przeszłością miejsc, w których dzieci i młodzież na co dzień spędzają czas. Historię mówioną jako metodę przybliżali: Agata Berger-Połomska (Dział Historii Miasta), Natalia Sitko (Działu Edukacji i Promocji) oraz Jakub Skucha (Dział Etnologii).

Podczas styczniowego spotkania „Wokół historii Urbanowic, Jaroszowic i Wygorzela” uczennice i uczniowie mogli poznać historię i przynależność tych miejsc, sięgając nawet do czasów średniowiecza. Dowiedzieli się o źródłach historycznych – czym są, jak i gdzie ich szukać. Usłyszeli, że pierwszą wzmianką, jaką można znaleźć o wsi Urbanowice, jest ta w dokumencie z 1387 roku, a o wsi Jaroszowice – z 1422 roku, natomiast najstarszy protokolarz miasta Pszczyna wzmiankuje o Tychach w 1467 roku.

Lutowe spotkanie „Historia mówiona – co to?” zachęcało, aby zostać archiwistą społecznym. Uczennice i uczniowie dowiedzieli się, czym jest, co gromadzi i czym zajmuje się archiwum społeczne. Poznali, jak wygląda historia mówiona w praktyce: czym jest wywiad biograficzny, czy się charakteryzuje i jak go przeprowadzić. Usłyszeli, jak ważne jest porządkowanie nagrań i w jakich działaniach można je wykorzystać.

Podczas marcowego spotkania zachęcaliśmy, aby zostać archiwistą społecznym. Było też ćwiczenie, pomagające zrozumieć, jak ważna jest współpraca i zaufanie, jednocześnie pozwalające doświadczyć, że archiwista społeczny bywa dla swoich rozmówców przewodnikiem w nowej sytuacji.

Ostatnie, podsumowujące spotkanie, będzie szansą, aby poznać głos tej społeczności – mieszkanek i mieszkańców Jaroszowic i Wygorzela – o przeszłości tych miejsc. To także możliwość wspólnego przebywania z rozmówczyniami i rozmówcami – bliższego poznania, uściśnięcia dłoni i wymiany spojrzeń.

fot. Artur Pławski